1/1000
1/100
1/1000
դեցիմետր
ժամ
20ր
12ր
2ր
ա․ ր/ժ, օր/շ, սմ/մմ
1/60
1/7
1/10
բ․ ժ/օր
1/24
ինչպես է կոչվում
ա) տոննա 1/10
ցենտներ
բ) րոպե 1/60
ժամեր
ՊԱՌԱՎԻ ՈՐԴՈՒ ՄԱՀԸ
Արան թագավորի քաղաքում մի աղքատ պառավ կին է լինում. ունենում է մի մինուճար որդի: Օրերից մի օր էս պառավի տղեն հիվանդանում է ու սիրտը խաղող է ուզում:
— Նանի, ի՞նչ կլինի` ինձ համար խաղող ճարես,- թախանձում է մորը:
Մերը վեր է կենում, գնում անթառամ Այգին, որ խաղող բերի: Այգեպանները խաղող չեն տալիս: Մոր սիրտ է, հետ չի դառնում, ասում է, թե` որդիս հիվանդ է, սիրտը խաղող է ուզում, Աստծու սիրուն մի քանի ճիթ խաղող տվեք:
Այգեպանները թե` այգին ջրում ենք, ժամանակ չունենք, առ էս մի ճիթ խաղողը, գնա:
Ու այգեպաններից մեկը մի ճիթ խաղող է պոկում, շպրտում: Ճիթն ընկնում է գետնին, բոլոր հատիկները թափվում են, դես ու դեն ցրվում, կորչում: Պառավը հազիվ մի քանի հատիկ հավաքում, բերում տալիս է հիվանդ որդուն: Հիվանդն ուտում է ու թե` նանի, էս մի քանի պտուղով սիրտս չհովացավ, գնա, մի ճիթ էլ բեր: Պառավն էլի վեր է կենում գնում: Հասնում է այգեպաններին: Ինչքան խնդրում է, աղաչում-պաղատում է, քարսիրտ այգեպանները բան չեն տալիս, դուրս են անում ու այգու դռները հետևից փակում: Պառավը դառն ու դատարկ հետ է գալիս: Գալիս է տեսնում` որդին խաղող կանչելով, մորն է սպասում: Էդպես խաղող կանչելով էլ էն գիշեր պառավի որդին մեռնում է:
Հարցեր և առաջադրանքներ՝
Սիրտը չհովանալ – չհագենալ
Սիրտը ուզել – ցանկանալ
2. Սրտի մասին գրիր ուրիշ դարձվածքներ: Օգտվիր Դարձվածաբանական բառարանից:
Սիրտը քանդվել – հուզվել
Սիրտը շարժել – հուզել
Սիրտը պայթել – Ուրիշի լավը տեսնելով նախանձել
Սիրտը պատռվել – սաստիկ վախենալ
Սիրտը պարզել – որևէ բան խոստովանել
Սիրտը բաց անել – գաղտնիքները հայտնել
Սիրտը պինդ պահել – դիմանալ
3. Գրիր կարմիրով նշված բառերի կազմությունը:
Այգեպաններ – այգ(այգի) + պան + ներ (բարդ բառ)
Հիվանդ – պարզ բառ
Հատիկ – հատ + իկ (ածանցավոր բառ)
Քարսիրտ – քար + սիրտ (բարդ բառ)
4. Գրիր մուգ գրված բառերի և արտահայտությունների հոմանիշները:
Աղքատ – ունեզուրկ, չքավոր, չունևոր
Օրերից մի օր – ինչ-որ օր
խնդրում – աղաչում, պաղատում, աղերսում, փախանձում, հայցում
Մեռնում – մահանում, սատկում, ոչնչանում, անէանում, վախճանվում, անշնչանում։
5. Գրիր կանաչով նշված բառերի հականիշները:
Պառավ – երիտասարդ
Հիվանդանում – առողջանում, լավանում
Պոկում – ամրացնում
Փակում – բացում
6. Ի՞նչ կարծիք կազմեցիր այգեպանների մասին. բնութագրիր նրանց:
Այգեպանները ժլատ էին, անսիրտ ու անմարդկային։
7. Ի՞նչ զգացիր պատմությունը կարդալիս:
Շատ հուզիչ էր, թե ինչպես հիվանդ տղան խաղող ասելով մահացավ, իսկ խեղճ մայրը չկարողացավ բավարարել իր մինուճար որդու վերջին ցանկությունը։ Այգեպանների վրա շատ բարկացա, ինչպես կարելի է շպրտել մարդու վրա ուտելիք, կամ մի քանի ճութ խաղողը այդ այգու մեջ չնչին բան էր, կարելի էր ուղակի տալ այդ պառավ կնոջը։ Սակայն այդ այգեպանները չափազանց ժլատ և անսիրտ էին։
8. Փոխիր վերջաբանը. նոր ավարտ մտածիր:
Այգեպանը լսելով կնոջը մի թաս խաղող տվեց, կինը շնորհակալություն հայտնեց և շտապեց տուն։ Իսկ որդին ուտելով խաղողի հատիկները առողջացավ։
Մարզկենտրոնը` Հրազդան
Մարզի կազմավորման թիվը՝ 1995թ.ի ապրիլի 12
Տարածաշրջանները` Կոտայքի շրջան, Հրազդանի շրջան, Նաիրիի շրջան
Քաղաքային համայնքների թիվը` 7 համայնք
Գյուղական համայնքների թիվը` 60 համայնք
Գյուղական բնակավայրերի թիվը` 62 բնակավայր
Ընդհանուր տարածքը` 2,089 կմ²
Բնակչության ընդհանուր թիվը (ըստ 01.01.2002թ.ի տվյալների)` 328,900
Բնակչության խտությունը` 157.4/կմ²
Կոտայքի մարզը Հայաստանի Հանրապետության տարածքում կենտրոնական դիրք գրավող մարզերից մեկն է: Այն չունի սահման այլ երկրների հետ:
Բնական պայմանները և հարստությունները
Կոտայքի մարզը ունի բնական պայմանների հարուստ միջավայր: Այնտեղ կան և բարձրաբերձ լեռնագագաթներ ու խոր կիրչեր, և մեղմաթեք սարավանդներ ու լայնարձակ գետահովիտներ: Գեղամա լեռներում գտնվող հրաբխային ապարների ստորերկրյա ջրերը դուրս են գալիս աղբյուրների տեսքով լեռների ստորոտներում, ինչպես նաև Հրազդան և Ազատ գետի կիրճերում:
Հայտնի են Քառասունակնի, Արզնիի և Գառնիի աղբյուրները, որոնց սառնորակ ջրեր հատուկ խողովակների միջոցով հասցնում են մինչև Երևան բնակչությանը ջուր մատակարարելու նպատակով: Հրազդան և Ազատ գետերի որոշ կիրճեր կարծես բնական հուշարձաններ լինեն: Շատ տպավորիչ են լավաների մեջ գոյացած բազալտե սյունաձև առանձնացումները:
Բնակչությունը
Մարզի տարածքը բնակեցված է եղել դեռևս հազարամյակներ առաջ: Սակայն ներկայիս բնակչության կազմի վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել դեռևս 1830-ական թվ-ներին Պարսկահայաստանից և Արևմտյան Հայաստանից գաղթած ընտանիքների վերաբնակեցումը: Բայց ավելի մեծ ներհոսք եղել է 1950-ական թվականներից հետո, երբ բուռն զարգացում է ապրել արդյունաբերությունը: Եկել են ինչպես Վրաստանից ու Ադրբեջանից, այնպես էլ Հայաստանի շրջաններից: Մարզի բոլոր քաղաքային բնակավայրերի զարգացումը պայմանավորված է Սևան-Հրազդան կասկադի, և դրա հիման վրա նոր գործարանների ու ֆաբրիկաների շինարարությամբ:
Քաղաքները
Կոտայքի մարզի ամենախոշոր քաղաքը Հրազդանն է, որը նաև մարզկենտրոնն է:Այն կառուցվել է Ախտայի և հարևան մի քանի այլ գյուղերի տեղում: Հրազդանը շատ լավ կենտրոնական դիրք ունի ոչ միայն մարզում, այլ նաև ամբողջ հանրապետության նկատմամբ: Դիրքի շնորհիվ այն լավ ճանապարհային ցանց ունի, որն էլ նպաստել է քաղաքի զարգացմանը: Քաղաքը գտնվում է Երևան-Սևան ավտոխճուղու վրա և նաև երկաթուղային հանգույց է: Հրազդանը աչքի ընկնող քաղաք է դարձել այնպիսի էներգետիկ և անդյունաբերական հսկաների շնորհիվ, ինչպիսիք են երկրում ամենահզոր Հրազդանի ջերմաէլեկտրակայնը, ցեմենտի գործարանը և «Հրազդանմեքենա» գործարանը:
Մարզի մեծությամբ 2-րդ քաղաքը Աբովյանն է: Այն գտնվում է Երևանին շատ մոտ: Հայաստանի արդյունաբերական բուռն զարգացման տարիներին այնտեղ են կառուցվել բազմաթիվ գործարաններ, մեքենաշինության և էլեկտրոնային սարքաշինության հզոր ձեռնարկություններ:
Կոտայքի մարզի մյուս քաղաքներից են օրինակ Չարենցավանը, Նոր Հաճնը, Ծաղկաձորը: Վերջինս հայտնի է որպես առողջարանային կենտրոն, նաև որպես մարզական օլիմպիական համալիր, որտեղ թե ձմռանը և թե ամռանը հանգստանում կամ իրենց սպորտային վարպետությունն են բարձրացնում մեծաթիվ այցելուներ Հայաստանի տարբեր մարզերից և արտասահմանից:
Կոտայքի մարզում են գտնվում հանքային աղբյուրների մոտ տեղակայված Արզնի և Հանքավան առողջարանները, Մարմարիկի առողջարանային գոտին` բազմաթիվ ճամբարներով:
Եվա Սմբատյան 