Տնային աշխատանք․
Խնդիր 66,73
ա) <ABC = 111°
<ABD = 180 – 111 = 69°
բ) <ABC = 90°
<ABD = 180 – 90 = 90°
Ուղիղ անկյան կից անկյունը հավասար է։
գ)<ABC = 15°
<ABD = 180 – 15 = 165°
<COB = 148°
148 : 2 = 74°
<BOD = <COD = 74°
<AOB = 180°
<AOC = 180 – 148 = 32°
<AOD = 74 + 32 = 106°
208.Պատմությունը դարձրո՛ւ ներկա ժամանակով:
Մեր կապիկը մի աֆրիկացուց էինք ձեռք բերել, որը վառ անհատականությամբ ու յուրահատուկ հումորով օժտված մի էակ էր: Ամեն օր նրան դուրս էինք տանում ու կապում ծառին: Առաջին երկու օրը խելոք նստում էր տան մուտքի մոտ, ու նրա կողքով չընդհատվող հոանքով անցնում էին որսորդները, մեզ սննդամթերք բերող պառավ կանայք, խումբ-խումբ վազում էին խխունջներ ու միջատներ բերող փոքրիկ տղաներ: Մենք ենթադրում էինք, որ այդ անդադար շարժումը կզվարճացնի ու կհետաքրքրի կապիկին: Այդպես էլ եղավ: Նա շատ շուտ գլխի ընկավ, որ պարանի երկարությունն իրեն թույլ է տալիս թաքնվել բակի դռնակի մոտ, և օգտվեց դրանից: Հենց որ ոչինչ չկասկածող մի աֆրիկացի բակ էր մտնում, կապիկն իսկույն դուրս էր ցատկում դարանից ու բռնում խեղճի ոտքը: Հետն էլ այնքան սոսկալի ճղճղոց էր գցում, որին նույնիսկ ամենապինդ նյարդերն ունեցող մարդը չէր դիմանում:
Մեր կապիկը մի աֆրիկացուց ենք ձեռք բերել, որը վառ անհատականությամբ ու յուրահատուկ հումորով օժտված մի էակ է: Ամեն օր նրան դուրս ենք տանում ու կապում ծառին: Առաջին երկու օրը խելոք նստում է տան մուտքի մոտ, ու նրա կողքով չընդհատվող հոանքով անցնում են որսորդները, մեզ սննդամթերք բերող պառավ կանայք, խումբ-խումբ վազում են խխունջներ ու միջատներ բերող փոքրիկ տղաներ: Մենք ենթադրում ենք, որ այդ անդադար շարժումը կզվարճացնի ու կհետաքրքրի կապիկին: Այդպես էլ եղավ: Նա շատ շուտ է գլխի ընկել, որ պարանի երկարությունն իրեն թույլ է տալիս թաքնվել բակի դռնակի մոտ, և օգտվեց դրանից: Հենց որ ոչինչ չկասկածող մի աֆրիկացի բակ է մտնում, կապիկն իսկույն դուրս է ցատկում դարանից ու բռնում խեղճի ոտքը: Հետն էլ այնքան սոսկալի ճղճղոց է գցում, որին նույնիսկ ամենապինդ նյարդերն ունեցող մարդը չի դիմանում:
211. Բայերի ժամանակային խախտումները գտի՛ր և ուղղի՛ր: Ուղղումներդ փորձի՛ր հիմնավորել:
Մեր կյանքի մեջ աշխուժություն էր մտցնում մարդանման կապիկը՝ Չամլին, որն ամեն առավոտ թեյ բերող սպասավորի հետ մտնում էր մեր ննջարանը: Մի ցատկով կտրեց դռնից մինչև մահճակալս ընկած տարածությունը և թռավ մահճակալիս: Ի նշան ողջույնի` շտապ-շտապ համբուրում էր ինձ իր խոնավ շուրթերով ու հետո տնքտնքալով հետևում էր, թե ինչպես եմ կաթ, թեյ ու շաքար (հինգ գդալ) լցնում իր բաժակը: Բաժակն ինձնից վերցնում էր հուզմունքից դողդողացող ձեռքով, մոտեցնում շուրթերին ու խմում ահավոր մի ֆռոցով: Առանց դադար տալու ավելի ու ավելի էր բարձրացնում բաժակը, մինչև որ այն շուռ էր գալիս մռութի վրա: Դրանից հետո վրա էր հասնում մի երկար ընդմիջում: Չամլին սպասում էր, որ կիսահալված շաքարը հոսի իր լայն բացված բերանի մեջ: Երբ համոզվեց, որ բաժակի մեջ էլ ոչինչ չկա, խոր հոգոց էր հանում ու բաժակը վերադարձրեց ինձ՝ այն աղոտ հույսով, որ նորից կլցնեմ:
212. Փակագծերում տրված ժամանակաձևերից տեքստին համապատասխանող ձևն ընտրի՛ր և գրի՛ր կետերի փոխարեն:
Բարձր կրունկներով կոշիկներն առաջին անգամ երևացել են ուշ միջնադարյան Փարիզում: Բայց կինն իր կրունկներն ինչո՞ւ պիտի պահեր(պիտի պահի, պիտի պահեր) բարձր ու մարմնի ծանրությունը ոտքի թաթերի վրա պիտի դներ(պիտի դնի, պիտի դներ): Պատճառն այն էր, որ այն ժամանակ Փարիզի փողոցները սալահատակված չէին(չեն,չէին), և մարդիկ մի մայթից մյուսն անցնելու ժամանակ խրվում էին(խրվում էին, խրվեցին, խրվել են, խրվել էին) ցեխի մեջ: Եվ ահա մի հնարագետ կոշկակար, որն իր համար հնարել էր(հնարեց, հնարել է, հնարել էր) բարձր կրունկները, որոշեց մյուսների կոշիկներն էլ այդպես կարել:
213․
… На планете Маленького принца всегда росли простые, скромные цветы – у них было мало лепестков, они занимали совсем мало места и никого не беспокоили. Они раскрывались поутру в траве и под вечер ув…дали. А этот пророс однажды из зерна, занесенного неведомо откуда, и Маленький принц не сводил глаз с крохотного ростка, не похожего на все остальные ростки и былинки. Вдруг это какая-нибудь новая разновидность баобаба? Но кустик быстро перестал т…нуться ввысь, и на нем появился бутон.
Маленький принц никогда еще не видал таких огромных бутонов и предчу…ствовал, что увидит чудо. А неведомая гостья, еще скрытая в стенах своей зеленой комнатки, все готовилась, все прихорашивалась. Она заботливо подбирала краски. Она нар…жалась неторопливо, один за другим примеряя лепестки. Она не желала явиться на свет встрепанной, точно какой-нибудь мак. Она хотела показаться во всем блеске своей красоты. Да, это была ужасная кокетка! Таинственные приготовления длились день за днем.
И вот наконец, однажды утром, едва взошло солнце, лепестки раскрылись. И красавица, которая столько трудов положила, готовясь к этой минуте, сказала, позевывая:
– Ах, я насилу проснулась… Прошу извинить… Я еще совсем растрепанная…
Маленький принц не мог сдержать восторга:
– Как вы прекрасны!
– Да, правда? – был тихий ответ. – И заметьте, я родилась вместе с сол…цем.
Маленький принц, конечно, догадался, что удивительная гостья не страдает избытком скромности, зато она была так прекрасна, что дух захватывало! А она вскоре заметила:
– Кажется, пора завтракать. Будьте так добры, позаботьтесь обо мне…
Маленький принц очень смутился, разыскал лейку и полил цветок ключевой водой. Скоро оказалось, что красавица горда и обидчива, и Маленький принц совсем с нею измучился. У нее было четыре шипа, и однажды она сказала ему:
– Пусть приходят тигры, не боюсь я их к…гтей!
– На моей планете тигры не водятся, – возразил Маленький принц. – И потом, тигры не едят траву.
– Я не трава, – обиженно заметил цветок.
– Простите меня… – Нет, тигры мне не страшны, но я ужасно боюсь сквозняков. У вас нет ширмы?
«Растение, а боится сквозняков… очень странно… – подумал Маленький принц. – Какой трудный характер у этого цветка».
– Когда настанет вечер, накройте меня колпаком. У вас тут слишком холодно. Очень неуютная планета. Там, откуда я прибыла… Она не договорила. Ведь ее занесло сюда, когда она была еще зернышком. Она ничего не могла знать о других мирах. Глупо лгать, когда тебя так легко уличить! Красавица смутилась, потом кашлянула раз-другой, чтобы Маленький принц почувствовал, как он перед нею виноват:
– Где же ширма?
– Я хотел пойти за ней, но не мог же я вас не дослушать!
Тогда она закашляла сильнее: пускай его все-таки помучит совесть! Хотя Маленький принц и полюбил прекрасный цветок и рад был ему служить, но вскоре в душе его пробудились сомнения. Пустые слова он принимал близко к сердцу и стал чувствовать себя очень несчас…ным.
– Напрасно я ее слушал, – доверчиво сказал он мне однажды. – Никогда не надо слушать, что говорят цветы. Надо просто смотреть на них и дышать их ароматом. Мой цветок напоил благоуханием всю мою планету, а я не умел ему радоваться. Эти разговоры о к…гтях и тиграх… Они должны бы меня растрогать, а я разозлился… И еще он признался:
– Ничего я тогда не понимал! Надо было судить не по словам, а по делам. Она дарила мне свой аромат, озаряла мою жизнь. Я не должен был бежать. За этими жалкими хитростями и уловками я должен был угадать нежность. Цветы так непоследовательны! Но я был слишком молод, я еще не умел любить.
1.Ընդգծիր բայի 5 անդեմ ձև կամ դերբայ:
ա) ծավալ, ողբալ, ձնհալ, հոգալ, թնդալ, զուլալ, քանդող, նվագելիս
բ) դավել, խոցեն, լարած, թվեմ, կարի, սլանալ, աշխատելիս, կարդացած
գ) ողբաց, հարբած, դարձված, տարած, կասկածող, ելնել, անցկացան, դարձած:
2. Ընդգծիր 5 դիմավոր բայ:
ա) կուտեմ, խոհեմ, լսեմ, վազի, մորի, մարի, ավերեց, վսեմ:
բ) գնաց, քնած, ելնես, նվագող, խրախուսեմ, պատմեցիր, բռնկվող, լսեմ:
3. Ընդգծիր 5 հարակատար դերբայ:
ա) երգող, գրկած, նստոտել, բազմած, հանգած, վարկած, հրավիրված, գործած
բ) տխրամած, քնած, բարձած, համատարած, փտած, հասարակած, կռված, ծաղկած:
4.Ընդգծիր 5 ենթակայական դերբայ:
ա) փոքրացող, կարճափող, շոշափող, տապալող, անսքող, հազացող, փախչող, սևաքող
բ) քանդող, դոնդող, ծաղկող, ավետող, եռակող, ստող, ծակող, այգացող:
5. Ընդգծիր 5 համակատար դերբայ:
Պաշտելիս, ասուլիս, ցնծալիս, կռվելիս, ավետիս, մոտենալիս, պտղամիս, պատասխանելիս:
1. Ո՞ր աշխատանքն է կոչվում օգտակար:
Օգտակար աշխատանք կոչվում է այն աշխատանքը, որը կատարվում է միայ տվյալ աշխատանքը անելու համար։
2. Ո՞ր աշխատանքն է կոչվում լրիվ կամ ծախսված:
Լրիվ աշխատանքը այն է, երբ օգտակար աշխատանքից բացի նաև կատարվում են ուրիշ աշխատանքներ։
3. Ինչո՞ւ լրիվ աշխատանքը միշտ մեծ է օգտակար աշխատանքից:
4. Ո՞ր մեծությունն է կոչվում մեքենայի կամ մեխանիզմի օգտակար գործողության գործակից:
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թո օգտակար աշխատանքը լրիվ աշխատանքի որ մասն է, կոչվում է մեխանիզմի օգտակար գործողության գործակից՝ ՕԳԳ։
5. Հնարավո՞ր է, որ ՕԳԳ-ն հավասար կամ մեծ լինի 100％ -ից:
Ոչ, հնարավոր չէ։
6. Ձևակերպեք մեխանիկայի «ոսկի կանոնը»:
Մեխանիզմի օգնությամբ քանի անգամ շահում ենք ուժի մեջ, այնքան անգամ կորցնում ենք ճանապարհի մեջ և հակառակը։
Տափակ որդերը հանդիսանում են իսկական բազմաբջիջ օրգանիզմներ:
Տափակ որդերը հանդիպում են ծովերում, քաղցրահամ ջրերում, հողում, իսկ որոշ տեսակներ անցել են մակաբուծային ապրելակերպի և տեղակայվում են մարդկանց ու կենդանիների տարբեր օրգան-համակարգերում:
Տափակ որդերին բնորոշ են ոչ միայն իսկական կենդանական հյուսվածքներ, այլ նաև իսկական օրգաններ: Տափակ որդերից սկսած կենդանիների թագավորությունում կյանքի կազմավորումը կարելի է արդեն դիտարկել նաև օրգան – համակարգերի մակարդակով: Նույն գործառույթը կատարող օրգանները սկսում են միավորվել ընդհանուր օրգան – համակարգերում:
Այս կենդանի օրգանիզմները իրենց անվանումը ստացել են այն բանի համար, որ նրանց մարմինը տափակ է մեջքափորային ուղղությամբ և հաճախ ունենում է թիթեղիկի կամ ժապավենի տեսք:
Ի տարբերություն աղեխորշավորների` նրանց մարմինը կազմված է 3 շերտից՝ էկտոդերմից, էնտոդերմից, իսկ մեզոգլեայի փոխարեն արտաքին և ներքին շերտերի միջև գտնվում է միջին շերտը՝ մեզոդերմը: Եթե էկտոդերմից զարգանում են հիմնականում մարմնի ծածկութային օրգանները, իսկ էնտոդերմից ներքին՝ մարսողական խողովակը, ապա մեզոդերմը ունի այլ նշանակություն:
Մեզոդերմից հիմնականում զարգանում են կենդանիների մնացյալ օրգանները և օրգան – համակարգերը, որոնք զբաղեցնում են օրգանիզմի ներքին տարածությունը:
Դրանով է պայմանավորված այն հանգամանքը, որ.
Մեզոդերմի դրսևորումը տափակ որդերի մոտ նրանց բարձրացրել է զարգացվածության ավելի բարձր մակարդակի, քան աղեխորշավորները:
Տափակ որդերն արդեն ունեն մարմնի երկկողմ համաչափություն: Դա նշանակում է, որ նրանց մարմնի աջ և ձախ կեսերը միմյանց հետ նույնական են:
Մարմնի երկկողմ համաչափության առաջացումը կապված է ակտիվ տեղաշարժի հետ:
Տափակ որդերի մարմինը պատված է մաշկամկանային պարկով, որի ներսում ազատ խոռոչ կամ տարածություն գոյություն չունի: Տափակ որդերի օրգանների միջև եղած տարածությունը մաշկամկանային պարկում լցված է բջջային կառուցվածք չունեցող հյուսվածքով՝ պարենքիմով:
Տափակ որդերին բնորոշ են մարսողական, արտազատական, նյարդային, սեռական համակարգերը։
Տափակ որդերը հերմաֆրոդիտ օրգանիզմներ են, այսինքն՝ նույն առանձնյակն ունի և՛ արական, և՛ իգական սեռական օրգաններ:
Տափակ որդերի տիպին է պատկանում 15.000-ից ավելի տեսակ, որոնք միավորված են երեք դասերում։
Տափակ որդերի դասակարգումը և կարգաբանական դիրքը կենդանիների թագավորությունում հետևյալն է.
Տափակ որդերի կառուցվածքային և կենսագործունեության առանձնահատկությունները կդիտարկենք թարթիչավոր որդերի դասի օրինակով:
Թարթիչավոր որդերը հիմնականում ազատ ապրող օրգանիզմներ են, որոնք սնվում են պարզագույն նախակենդանիներով, մոծակների թրթուրներով և այլնով: Նրանց մարմինը պատված է թարթիչներով, որտեղից էլ ստացել են իրենց անվանումը:
Թարթիչավոր որդերը միակն են տափակ որդերի կազմում, որոնք ունեն բնորոշ մարսողական համակարգ: Թարթիչավոր որդերն օժտված են նաև մարմնի վնասված մասերը վերականգնելու՝ ռեգեներացիայի ակտիվ ընդունակությամբ:
Օրինակ՝ նրանց մարմնի 1/100 -ական մասից կարող է վերականգնվել և ձևավորվել ամբողջական օրգանիզմ:
Թարթիչավոր որդերից ամենատարածվածը կաթնային կամ սպիտակ պլանարիան է:
Սպիտակ պլանարիայի կառուցվածքի հիման վրա էլ կծանոթանանք տափակ որդերի կազմավորվածության առանձնահատկություններին:
VIII-IX դարեր
701թ. — արաբները արշավեցին և գրավեցին Մեծ Հայքը, Վիրքը, Աղվանքը
725թ. — Հերթ ոստիկանը բարձրացրեց հարկերը, ծխահարկը դարձրեց գլխահարկ
774թ. — Արտավազդ Մամիկոնյանը սպառազինություն է խնդրում ոստիկանից, սկսվում է հակաարաբական ապստամբությունը
804թ. — Խալիֆը Աշոտ Մսակերին ճանաչում է հայոց իշխան
826թ. — հայոց իշխան դարձավ Աշոտ Մսակերի որդին Բագարատը
852թ. — Խալիֆը Հայաստան է ուղարկում թյուրք վարձկան Բուղային
852թ. — վասպուրականցիները հերոսական դիմադրություն են ցուցաբերում Նկան ամրոցում, Արյան լճի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում հայերը հաղթանակ են տանում
855թ. — Խալիֆը Բուղային ետ է կանչում
850-855թթ. ապստամբությունները թուլացրեց արաբների դիրքերը Հայաստանում
855թ. — Աշոտ Բագրատունին ճանաչվեց հայոց իշխան և սպարապետ
862թ. — Աշոտ Բագրատունին ճանաչվեց իշխանաց իշխան Տիտղոսը
869թ. — Զաքարյա Զարգեցին նախաձեռնությամբ հրավիրվում է հատուկ ժողով, որտեղ հայ իշխանները Աշոտ Բագրատունուն հռչակում են հայոց թագավոր
876թ. — Բյուզանդիայի Վասիլ I-ը պատվիրակություն է ուղարկում Աշոտ Բագրատունու մոտ և թագ է խնդրում
885թ. — Խալիֆը Աշոտ Բագրատունուն ճանաչում է հայոց թագավոր
885թ., օգոստոսի 26 — Շիրակ գավառին
885-890թթ. — Աշոտ Բագրատունի
Դերբայները բայի անդեմ ձևերն են, որոնք ցույց են տալիս գործողություն՝ առանց եղանակի, ժամանակի, դեմքի ու թվի։
Ժամանակակից հայերենն ունի ութ դերբայ, որոնցից չորսն անկախ են, չորսը՝ կախյալ։
Անկախ դերբայները ունեն ինքնուրույն կիրառություն։ Ժամանակակից հայերենի անկախ դերբայներն են՝
Կախյալ դերբայները ինքնուրույն կիրառություն չունեն և նախադասության մեջ գործածվում են միայն օժանդակ բայի ներկայի ու անցյալի ձևերի հետ։ Կախյալ դերբայները, գործածվելով օժանդակ բայերի հետ, նախադասության մեջ կարող են դառնալ միայն ստորոգյալ։
Կախյալ դերբայներն են՝
| Դերբայ | Հիմք | Վերջավորություն |
|---|---|---|
| Անորոշ | կարդ, պատմ | ալ, ել |
| Ենթակայական | կարդ, պատմ | ացող, ող |
| Հարակատար | կարդ, պատմ | ացած, ած |
| Համակատար | կարդ, պատմ | ալիս, ելիս |
| Անկատար | կարդ, պատմ | ում, ում |
| Վաղակատար | կարդ, պատմ | ացել, ել |
| Ապակատար | կարդ, պատմ | ալու, ելու |
| Ժխտական | կարդ, պատմ | ա, ի |
Առաջադրանքներ դասագրքից, վարժություն 193-199
193. Ընդգծված դերբայները դարձրո՛ւ բայեր:
Օրինակ`Քայլող աղջիկ- աղջիկ, որը քայլում է:
Հեռացած ձմեռ- ձմեռը, որ հեռացել է:
Ա. Սլացող մեքենա-մեքենա որը սլանում է , արևի շուրջը պտտվող մոլորակ-մոլորակ որը պտտվում է արևի շուրջ, թունելից դուրս եկող գնացք-գնացք որ դուրս է գալիս թունելից , պատրաստակամորեն հորը մտնող երեխա-երեխա որը պատրաստակամորեն մտնում է հորը, փոշու ու մրի մեջ աշխատող մարդիկ-մարդիկ որոնք աշխատում են փոշու ու մրի մեջ:
Բ. Ընկած գրիչ-գրիչ որ ընկել է, մոռացված երգ-երգ որ մոռացվել է, թիթեռի հետևից ընկած երեխա-երեխա որ ընկել է թիթեռի հետևից, արձակված ու կախված վարագույր-վարագույր որ արձակվել ու կախվել է, լուծված խնդիր-խնդիր որ լուծվել է, գիշերվա անձրևից խոնավացած օդ-օդ որ խոնավացել է գիշերվա անձրևից:
194. Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայից կազմված դերբայներով (ապրելիս, ապրող, ապրած, ապրել):
Նրա ապրած երկար ու ձիգ տարիների մասին ընդամենը մի երկու նախադասություն կարելի է պատմել:
Գետափին՝ զով ծառերի ստվերում ապրողը հիշում էր իր անապատը, խանձված ավազը:
Կարտոֆիլի արտում ապրող բզեզն արագ բազմանում է ու շարժվում առաջ՝ նոր տարածություններ գրավելու:
Ուզում էր քաղաքից դուրս ու մենակ՝ ապրել հեռու մի դաշտում:
195. Կետերը փոխարինի՛ր ապրել բայի դիմավոր ձևերով:
Քանի՛ տարի ապրում ես մեր երկրում ու չգիտե՞ս մեր օրենքները:
Եթե մի երկու ամիս էլ ապրեք այս խոնավ ու անարև երկրում, բոլորովին կմոռանա՞ք մեր գյուղը:
Մի քանի օր այստեղ կապրի ու կտեսնի, թե ի՞նչ դժվար է օրվա հոգսը հոգալը:
Այստեղ ապրում եմ ուրիշ ելք չունեմ:
Դու երկար ապրել ես այս աշխարհում ու շատ բան ես տեսել, ինձ մի խորհուրդ տո՛ւր:
196. Տրված բայերը բաժանի՛ր երկու խմբի՝դիմավոր բայերի և դերբայների:
Փակել է, մտնել, փակած, մտար, փակում եմ, մտնում է, փակեցիր, մտած, փակի՛ր, մտնեիր, փակելիս, մտնելիս, կփակենք, մտի՛ր, պիտի փակեք, մտել էինք, փակել էիր, պիտի մտնի:
դիմավոր բայեր-փակել է, մտար, փակում եմ, մտնում է, փակեցիր, փակիր, մտնեիր, կփակենք, մտիր, պիտի փակենք, մտել էինք, փակել էիր, պիտի մտնի
դերբայներ-մտնել, փակած, մտած, փակելիս, մտնելիս։
198. Տրված բայերից համակատար դերբայներ ստացի՛ր և դրանցով նախադասություններ կազմի՛ր:
Չափել, շարժվել, կապել, մտնել, տեսնել:
Չափել-չափելիս, շարժվել-շարժվելիս, կապել-կապելիս, մտնել-մտնելիս, տեսնել-տեսնելիս:
199. Տրված անորոշ դերբայների բացառական և գործիական հոլովներով (ուց, ով վերջավորությամբ ձևերով) նախադասություններ կազմի՛ր:
Լսել, բարձրանալ, հեռանալ:
լսել-լսելուց,լսելով
բարձրանալ-բարձրանալուց,բարձրանալով
հեռանալ-հեռանալուց,հեռանալով
Զուգահեռ ուղիղների հատկությունը․
Երկու զուգահեռ ուղիղներից յուրաքանչյուրի բոլոր կետերը հավասարահեռ են մյուս ուղղից։
Հետևաբար, երկու զուգահեռ ուղիղների հեռավորությունը որոշվում է ուղիղներից մեկի ցանկացած կետից մյուս ուղղին տարված ուղղահայացով:
Զուգահեռ ուղիղներից մեկի կամայական կետի հեռավորությունը մյուս ուղղից կոչվում է զուգահեռ ուղիղների միջև հեռավորություն:
Բեկյալի երկարությունը․
Հաջորդաբար իրար միացված հատվածները կազմում են մի պատկեր, որը կոչվում է բեկյալ:
Հատվածները,որոնցից կազմված է բեկյալը,կոչվում են օղակներ։
Եթե բեկյալի առաջին և վերջին կետերը համընկնում են, ապա բեկյալը կոչվում է փակ:
Օրինակ՝
Գծագրի նկարագիրը:
Բեկյալի հատկությունները
| 1. Բեկյալը կազմող հատվածների երկարությունների գումարը կոչվում է բեկյալի երկարություն: 2. Բեկյալի երկարությունը մեծ է նրա ծայրակետերը միացնող հատվածի երկարությունից: |
Առաջադրանքներ․
1) a և b զուգահեռ ուղիղների հեռավորությունը 3 սմ է, իսկ a և c զուգահեռ ուղիղների հեռավորությունը՝ 5 սմ: Գտեք b և c ուղիղների հեռավորությունը:
5 + 3 = 8
2) AB ուղիղը զուգահեռ է CD ուղղին: Գտեք այդ ուղիղների հեռավորությունը, եթե <ADC=300, AD=6սմ:
3)Նշե’ք որևէ չորս A, B, C, D, կետեր: A և D կետերը միացրեք բեկյալ գծով, որը անցնում է B և C կետերով: Որոշել բեկյալի երկարությունը:
AB=5սմ
BC=4սմ
CD=5սմ
AD-?
Լյարդի ծծան, ծծող որդերի ներկայացուցիչ։ Մարմինը տերևանման է, 3-4 սմ երկարությամբ։ Մարմնի առջևում գտնվում է բերանը, որով վերցնում է սննդանյութերը, նույն բացվածքով հեռացվում են սննդի չմարսված մասերը։ Բերանի եզրերը հաստացած են և առջևում են բերանային ծծանը։ Փորի կողմում գտնվում է փորային ծծանը, որով կպչում է տիրոջ օրգանիզմին։
Լյարդի ծծանը ապրում է եղջերավոր անասունների և մարդկանց լյարդում ու լեղապարկում։ Նա քայքայում է լյարդի բջիջները։ Ունի կենսական 2 փուլ՝ սեռական և անսեռ։ Փոխում է տերերին։ Միջանկյալ տեր․ (օր․ լճախխունջ) թրթուրային փուլի զարգացում։ Հիմնական տեր․ մարդ, խոշոր և մանր եղջերավոր կենդանիներ, սեռահասում վիճակ։ Լյարդի ծծանը ապրում է տարբեր օրգանիզմների մեջ: Այնտ տեղափոխվում է օրգանիզմից օրգանիզմ: Նրա մշտական տերը այն օրգանիզմն է, որի մեջ նա ապրում է: Լյարդի ծծանները ծնում են իրենց զագերին բարակ թաղանթով գնդի մեջ, որը պայթում է, երբ հասունանում է: Հետո զագերը դուրս են գալիս օրգանիզմից հասունանում են և իրենց փոքրիկ պոչիկի շնորհիվ շարժվելով գնում են խոտերի վրա և հետո մի ուրիրշ օրգանիզմ ուտում է խոտը և լյարդի ծծանը ընկնում է օրգանիզմի մեջ և այդ օրգանիզմը դառնում է իր մշտական տերը:
Եվա Սմբատյան 