Ատլանտիդա հայտնի ըստ ավանդության կղզի-պետություն։ Առավել մանրամասն նկարագրված Պլատոնի երկխոսության մեջ, ինչպես նաև հայտնի Հերոդոտոսի, Դիոդորոս Սիցիլիացու, Ստրաբոնի հիշատակումներում և ակնարկներում։
Ատլանտիդայի մասին պատմվածքների հետաքրքրությունը արտահայտվեց Վերածննդի դարաշրջանում։ Արդի գիտության մեջ Ատլանտիդայի գոյության մասին հարցերը վիճելի են։ Գոյություն ունի 1950-ականների վերջին մշակված հատուկ ուսմունք՝ ատլանտալոգիա։
Ատլանտիդան հանդես է գալիս որպես հայտնի օբյեկտ մշակույթում։
Այս լեգենդար ցամաքը, որ իբր թե գտնվել է Ատլանտյան օվկիանոսում, հազարամյակներ առաջ ընկղմվել է ծովի հատակը: Հին հունական գիտնական և փիլիսոփա Պլատոնը, որն ապրել է մեր թվականությունից չորս դար առաջ, զբաղվել է նաև աշխարհագրությամբ:Այդ լեգենդար ցամաքի մասին աշխարհն իմացավ հույն գիտնականի միջոցով:Նրանցից սերունդներին անցավ Ատլանտիդայի գոյության ավանդությունը,ըստ որի,մեզանից տասներկու հազար տարի առաջ Միջերկրական ծովից արևմուտք,հերկուլեսյան սյուներից այն կողմը,գոյություն է ունեցել մի ցամաք,որը կրել է Ատլանտիդա անունը: Հետագայում պարզվել է,որ գույն գիտնականներին այդ բանը պատմել են եգիպտական քուրմերը.նրանք հաղորդել են,որ Ատլանտիդան իրականում եղել է ցամաք-կղզի,մեկ ցերեկվա և մեկ գիշերվա ընթացքում իջել է ծովի հատակ: Ատլանտիդայի մասին եղած ավանդությունը մեծ հետաքրքրություն առաջ բերեց:Թերևս ոչ մի գիտնական պրոբլեմ այնքան չհրապուրեց ու չգերեց մարդկային երևակայությունը,որքան Ատլանտիդայի վարկածը:Ատլանտիդայի ողբերգական կործանման առասպելը շատ պատմվածքների պոեմների նյութ դարձավ: Թերևս հարց առաջ գա,ինչու Ատլանտիդայի ավանդությունը այդքան վարկածների ու ենթադրությունների տեղիք է տվել:
Նախ Ատլանտիդա անվան ծագման մասին: Այն մեկնաբանվում է երկու կերպ: Մեկը ատլանտ ժողովրդի անունից, որը բնակվել է այդ ցամաքում, իսկ մյուսը կապվում է հունական դիցաբանությունից հայտնի Ատլանտի կամ Ատլասի անվան հետ: Ըստ հունական առասպելաբանության, այդ հսկան կանգնած է եղել հերկուլեսյան սյուների մոտ և իր ուսերին է կրել երկիրը: Ատլանտիդա նշանակում է Ատլանտի երկիր:Տվյալ դեպքում <<իդա>> մասինը փոխարինում է երկիր հասկացողությունը։
Ատլանտիդայի և ատլանտների մասին շատերն են գրել, շատ ուսումնասիրողներ անգամ լուրջ որոնողական աշխատանքներ են իրականացրել: Անգամ գիտական արշավախմբեր երկար տարիներ որոնել են այդ կորսված կղզին կամ մայր ցամաքը: Սակայն, մինչ օրս, որոնումները ոչ մի նյութական արդյունք չեն տվել: Իսկ որոնումների աշխարհագրությունը բավական մեծ է. Ատլանտիդայի հետքերը որոնել են Հյուսիսային Աֆրիկայում գտնվող Ատլասի լեռներում, Փոքր Ասիա թերակղզում, Միջերկրական ծովում, Սև և Կասպից ծովերում, Ատլանտյան օվկիանոսում… առավել համարձակներն ու համառները ատլանտների հետքերը որոնել են Ամերիկյան մայր ցամաքում, անգամ` Անտարկտիդայում:
Ատլանտիդայի մասին առաջին անդրադարձը վերաբերվում է մ.թ.ա. 7- 6 րդ դարերին, երբ հույն օրենսդիր, արքոնտ և Հին աշխարհի յոթ իմաստուններից մեկը` իմաստասեր Սոլոնն իր ճամփորդությունների ընթացքում այցելում է Եգիպտոս, որտեղ Sայիս քրմից լսում է նրա պապի պատմությունը Ատլանտիդայի և նրա կործանման մասին:
Սոլոնի գրածները հետագայում վերարտադրեց մեկ այլ հույն իմաստասեր` Պլատոնը, իր ՙԿրիտիոս՚ և ՙՏիմեոս՚ աշխատությունների մեջ, ուր նա նկարագրում է կործանված Ատլանտիդա կղզի – պետությունը:
Քուրմն իր շարադրանքում Սոլոնին պատմել է 9000 տարի առաջ Հերակլեսյան սյուներից /Ջիբրալթար/ այս և այն կողմ ապրող ժողովուրդների միջև եղած պատերազմի մասին:
Այսօր գիտնականները տարակարծիք են ոչ միայն Ատլանտիդայի գոյության և չգոյության հարցում, այլև հավատացողները տարակարծիք են Ատլանտիդայի գոյության և կործանման ժամանակի, Հերակլեսյան սյուների գտնվելու տեղի վերաբերյալ: Մասնավորապես, շատերը գտնում են, որ նշված 9000 տարին անճշտություն է և Սոլոնը ուղղակի սխալվել է եգիպտացի քորմի պատմածը գրառելիս. իրականում պետք է լինի 900 տարի:
Շատ գիտնականներ գտնում են, որ Հերակլեսյան սյուները որևէ աղերս չունեն Ջիբրալթարի հետ և այդ սյուները պիտի որոնել Էգեյան ծովում:
Սակայն մի բան պարզ է. առեղծվածային Ատլանտիդան զարգացած և հարուստ համայնք է ունեցել` քաղաքային բոլոր կոմունիկացիանորերով:
Նրանց քաղաքները շրջանաձև հատակագիծ են ունեցել, զարգացած ոռոգման և ջրային համակարգեր, ուղղաձիգ փողոցներ, կանոնավոր պարիսպներ: Այն ծովով սահմանակից է եղել Հունաստանին, ցամաքով` Եգիպտոսին: Եգիպտական քրմի խոսքերով` ատլանտների տիրապետությանն են ենթարկվել ծովային և ցամաքային մեծ երկրներ, բազում ժողովուրդներ:
Նման հատակագծով քաղաքներ տարածված են եղել Փոքր Ասիայում` խեթական թագավորության մեջ և Հայաստանում:
Ատլանտների առասպելը պատմում է, որ ծովերի աստված Պոսեյդոնի կին Կլեյտոն ծնում է տաս արու զավակներ և Պոսեյդոնը Ատլանտիդայի տարածքը բաժանում է տաս հավասար մասերի` իր որդիների միջև, իսկ ավագին`Ատլանտին, կարգում է նրանց վրա թագավոր:
Սա հիշեցնում է 11-րդ դարի վրաց պատմիչ Լեոնտի Մրովելու տեսությունը, համաձայն որի` Նոյի որդի Հաբեթի որդի Թորգոմն ուներ 9 որդի, որոնց մեջ բաժանեց աշխարհը, ավագին` հայերի նախահայր Հայկին, կարգելով նրանց վրա թագավոր:
Ենթադրյալ Ատլանտիդա կղզին ուներ 540 կմ երկարություն, 360 կմ լայնություն:
Քուրմը Սոլոնին նաև տեղեկացրել է ատլանտների տաճարի շուքի ու կառուցվածքի մասին: Ըստ նրա` տաճարի արտաքին պատերը զարդարված էին արծաթով, անկյուններն ու վերնաճակատը ոսկով, առաստաղը փղոսկրից էր:
Նման զարդարած տաճարներ շատ կային Փոքր Ասիայում ու Հայաստանում: Հիշենք թեկուզ, ասորական Սարգոն թագավորի կողմից կողոպտված ուրարտական Մուսասիրի տաճարն իր անբավ հարստություններով:
Ամեն դեպքում, եթե անգամ հավատալու լինենք Սոլոնին և ատլանտների գոյությանը, նրանց քաղաքակրթությունը շատ նման է Հին աշխարհի քաղաքակրթություններին:
Ամեն դեպքում, եթե անգամ հավատալու լինենք Սոլոնին և ատլանտների գոյությանը, նրանց քաղաքակրթությունը շատ նման է Հին աշխարհի քաղաքակրթություններին:
Համաձայն պատումների` ատլանտները անընդհատ պատերազմի մեջ են գտնվել Աթենական պետության դեմ: Աթենքն այդ պատերազմում հաղթում է և շատ չանցած`ինչ որ անհայտ աղետից Ատլանտիդան կործանվում է` անցնելով ջրի տակ: Կործանվում են նաև ատլանտները:
Տեսաֆիլմ՝
Աղբյուրները՝ https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%A4%D5%A1
Եվա Սմբատյան 