Գործնական աշխատանք

1. Որոշիր ընդգծված գոյականների հոլովը:

Ասում են, թե հենց մի փշուր հաց է գետնին ընկնում, երկնքից մեզ համար անտեսանելի հրեշտակ է իջնում և կանգնում հացի փշուրի վրա, որպեսզի այն ոտնատակ չընկնի, չպղծվի: Այնպես որ, իմացեք՝ գետնին ընկած բոլոր փշուրների վրա մի-մի հրեշտակ է կանգնած: Քանի որ դա շատ դժվար է և հոգնեցուցիչ, մարդիկ պետք է հրեշտակներին օգնության շտապեն,  հացը գետնից վերցնեն ու մի բարձր տեղ դնեն:

Հացը գետնին գցելը մեղք է ,քանի որ այն թոնիր է մտել, կրակով  մաքրվել, սրբացել:

հաց – ուղղական
գետնին – տրական
երկնքից – բացառական
հրեշտակ – ուղղական
հացի – սեռական
մարդիկ – ուղղական
հրեշտակներին – տրական
գետնից – բացառական
կրակով – գործիական

2.Ընդգծե՛ք ուղղական հոլովի 5 ձև։

ա. Տիկին, հատակին, մարտին, գետինկաղին, ջրվեժին, բաժինխուրջին, հաղարջին

բ. Թղթակից,  կողակիցդաշնակից, ծուղակից, խոսակիցուղեկից, խոյակից, կղզյակից

գ. Կորովգորով, նավով, կավով, ժողով, տողով, տաղով, մաղով, կողովհոլով

դ. Այգում, ոռոգում, շենքում, խաղում, հակազդումփլուզում, երկնքում, անկումշտկում, որջում

2.Ընդգծե՛ք սեռական հոլովի 5 ձև։

ա. Օրվա, տեսքով, գիշերվանից, շարժմամբ, կրակի, այգուց, որդուքրոջՀակոբենց, անտառի մեջ

3. Ընդգծե՛ք տրական հոլովի 5 ձև։

Տիկին,  ձորին ,  արձանին, հոգին, գերանդին, հացին,  գրին,  բանալին,   սարին

4. Ընդգծե՛ք բացառական հոլովի 5 ձև։

ա. Որդուց, վահանով, այգուց, հարթակում, գնդակից, գավիթների, գումարման, անտառից, Վահանենց, փաստից

բ. Հոգուցուղուց, սպիտակուց, էգուց, գոտուց, նեղուց, այտուց, ոզնուց, դեղնուց, ապակուց

4Ընդգծե՛ք գործիական հոլովի 5 ձև։

 Հրով, եզրում, սանրով, պարկեր, պանրով, խաղողի, սայրով, պատին, թեյով, կարագից

5Ընդգծե՛ք ներգոյական հոլովի 5 ձև։

Կրակում, լիտրով, խոսքում, կողքից, հարկում, վարկեր, կերպարում, երեսին, կարգում, կապանցի

6. Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծե՛ք ճիշտը

ա. Տղամարդիկ (կանանցում, կանանց մեջ) ամենից ավելի գնահատում են նվիրումը և հավատարմությունը։

բ. Այսօր մեր (փողոցով, փողոցովն) անցնելիս քիչ էր մնում մեքենայի բախվեի։

գ. «Տեսնես օրերից մի օր (Աստված, Աստվածը) կպատժի՞ այդ ավազակների», — մրմնջում էր ծերունին։

դ. —(Զգուշություն, զգուշությունը) լավ բան է, — ինձ միշտ խրատում էր պապս։

ե. Քիչ հետո գնալու ենք քաղաքի (կենտրոնը, կենտրոն):

զ. Ես հիմնարկի բոլոր ( տիկնանց, տիկնանցը) կզգուշացնեմ, որ միջոցառմանը մասնակցելու են միայն տղամարդիկ։

Check your progress

Grammar

a. Complete the dialogue with the past simple form of be.

A: You weren’t at school yesterday afternoon. Where were you?
B: I was at home. There was a football match on television.

A: Was it a good match?


B: No, it wasn’t! All the players were awful!

b. Complete the sentences. Use the past simple form of the verbs.

1 In 1950, there were (be) 199,854 people at the World Cup Final between Brazil and Uruguay in Rio de Janeiro. They saw (see) a great match – but Brazil didn’t win (not win).

2 The Swedish athlete Oskar Gomar Swann became(become) famous when he won (win) a silver medal in shooting at the Olympic Games in Antewerp in 1920. He was 72 years old.

3 At the Olympic Games in Los Angeles, Carl Lewis win(won) four gold medals.

4 In the first round of the long jump, Lewis jumped (jump) 8.54 metres. After that, he stopped(stop). Nobody can beat me, he sayed (say).

5 I went (go) to the cinema last night, but I didn’t enjoy (not enjoy) the film very much.

6 A: What did James (say) to you yesterday?
B: He (not say) anything!

7 A: Did you saw(see) Alice last night?
B: No, I didn’t saw(not see) Alice, but I saw(see) Jenny.

8 A: Where did you went(go) last summer?
B: We went(go) to New York. But we didn’t go (not go) up the Empire State Building.

Vocabulary

a. Complete the sentences with the words the box

up down out on off

1 Let’s go out tonight. I don’t want to stay at home.

2 Leo, look at all your books on the floor! Pick them up, please.

3 This bag is very heavy. I’m going to put it down for a minute.

4 It’s cold today. You should put on a warm coat.

5 It’s hot in here. I’m going to take my jumper off.

b. Fill in the puzzle with names of sports. What is the mystery world?

1 snowboarding
2 volleyball
3 Cycling
4 swimming
5 skiing
6 hockey
7 surfing

The mystery word is Olympics.

Check your progress

Grammar

a. Complete the dialogue with the past simple form of be.

A: You weren’t at school yesterday afternoon. Where were you?
B: I was at home. There was a football match on television.

A: Was it a good match?


B: No, it wasn’t! All the players were awful!

b. Complete the sentences. Use the past simple form of the verbs.

1 In 1950, there were (be) 199,854 people at the World Cup Final between Brazil and Uruguay in Rio de Janeiro. They saw (see) a great match – but Brazil didn’t win (not win).

2 The Swedish athlete Oskar Gomar Swann became(become) famous when he won (win) a silver medal in shooting at the Olympic Games in Antewerp in 1920. He was 72 years old.

3 At the Olympic Games in Los Angeles, Carl Lewis win(won) four gold medals.

4 In the first round of the long jump, Lewis jumped (jump) 8.54 metres. After that, he stopped(stop). Nobody can beat me, he sayed (say).

5 I went (go) to the cinema last night, but I didn’t enjoy (not enjoy) the film very much.

6 A: What did James (say) to you yesterday?
B: He (not say) anything!

7 A: Did you saw(see) Alice last night?
B: No, I didn’t saw(not see) Alice, but I saw(see) Jenny.

8 A: Where did you went(go) last summer?
B: We went(go) to New York. But we didn’t go (not go) up the Empire State Building.

Vocabulary

a. Complete the sentences with the words the box

up down out on off

1 Let’s go out tonight. I don’t want to stay at home.

2 Leo, look at all your books on the floor! Pick them up, please.

3 This bag is very heavy. I’m going to put it down for a minute.

4 It’s cold today. You should put on a warm coat.

5 It’s hot in here. I’m going to take my jumper off.

b. Fill in the puzzle with names of sports. What is the mystery world?

1 snowboarding
2 volleyball
3 Cycling
4 swimming
5 skiing
6 hockey
7 surfing

The mystery word is Olympics.

Բուքը, երգը, երեխան։ Վանո Սիրադեղյան

Երեխան արդեն հասնում էր դպրոցին։ Վազքից արդեն անցել էր քելքի։ Վախենում էր գլուխը վեր առնի՝ դպրոցը տեսնի սպասվածից հեռու։ Նաև թիփին աչքերին էր խփում, և երեխան գնում էր՝ փալաս կեպին աչքերին քաշած։

Դպրոցին, փաստորեն, հասել էր, մնում էր հասնի շեմին։ Չորս պատերի ապահովության հեռանկարից արդեն տաքանում էր։ Կամ լավ թմրել էր։ Այդպես գլուխը կախ գնալու դեմ էր առնելու դռանը և իրեն հաճելի անակնկալ էր մատուցելու։

Երեխան այնքան էր ինքն իրեն ապավինել, այնքան էր մտել ինքն իր մեջ, որ մրմռացող ոտքերը այլևս իրենը չէին։ Նա արդեն ոտքերին օգնել չէր կարող և ճիշտը դրանց գոյությունը ուրանալն էր։ Եթե ոտքերը իրենը չեն, ուրեմն ցավն էլ իրենը չի, խորամանկում էր երեխան։

Ձեռքից եկածը արել էր. գուլպայի ծակ թաթը ձգել, ոտքի տակ էր դրել, ոտքին մեծ, պոռթած կոշիկների ներսը դարման ու քուրջ էր խցկել, ձեռքն ընկածով կապոտել էր, բայց կարծես բան արած չլիներ։ Սառած, անզգալի, պրոտեզի վրա քաշած կոշիկի նման, ուրիշի ոտքին եղածի նման անհաղորդակից կային ու տարօրինակ էլ էր, որ հետը գալիս էին։ Այսինքն, առաջն ընկած գնում էին։

Երեխան հասավ դռանը ու դուռը չբացած՝ ներսում էր… Դուռը դեմ ընկավ, ու երեխան ցրտից ոտքից գլուխ դաղվեց։ Ուրեմն, դեռ ներսում չէր։

— Հարութ քեռի,— կանչեց,— սառա, Հարութ քեռի։

Երեխային թվաց հեռվի՜ց, դանդաղ, միջանցքով գալիս են։ Գալիս—չեն հասնում։ Դռան դեմ անակնկալի եկած երեխան անպաշտպան էր։ Այդքան չզգալու տված ցուրտը, այդքան իրենից վանած, արհամարհած ու չարացած ցուրտը մեկեն, վրիժառու խփել էր երեխային։ Կամքը հաշվարկված էր որոշակի տարածության, որոշակի ժամանակի համար և հիմա իր գործը արել՝ վերացել էր։ Սառնամանիքի դեմ նոր խաղ սկսել չէր լինի, և կամազուրկ մարմինը ցրտի բերանը տված՝ երեխան տղամարդավարի մղկտում էր։ Ու ամեն պահ ներսում հայտնվելու հույս ուներ։

Դռան փեղկը հույսով ետ գնաց ու դխկոցով դեմ առավ նիգին։

— Էսքան շուտ ո՞ւր ես եկել, այ լակոտ։

Հանգը այնպես չէր, թե՝ այ որդի, բա դու մեղք չե՞ս, բա դու քուն ու դադար չունե՞ս… Ձայնը քնահարամ եղած հարբածի չարություն ուներ, բայց երեխան չարությունը բիձու փնթփնթոց հասկացավ։
Լավ մարդուն նեղություն տալու համար երեխան մեղավորություն զգաց և արդեն որպես ներս մտած՝ բացատրեց, արդարացավ.

— Հարութ քեռի,— ասաց,— վազելով եմ եկել՝ շուտ հասա։

— Իմ գործը չի, Ավագը կարգադրել է չթողնեմ։

Երեխան կարծեց լավ չարդարացավ։

— Ավագը չի իմանա, Հարութ քեռի, կմտնեմ նստարանի տակ։

— Գնա ձեր թախտի տակ մտի,— ասաց։

Երեխան կարծեց հոգու հետ խաղ են անում։ Կարծեց հետագա վայելքն են ձգելով քաղցրացնում։

— Ավագը իմ մոր քեռու տղեն է, Հարութ քեռի, բաց արա։

— Գնա, գնա,— ասաց,— մի անգամ էլ ետ վազի արի՝ ժամը կգա։

Երեխան առաջին պահ չհավատաց, բայց հեռացող ոտնաձայնը իրոք հեռանում էր։ Երեխայի խելքը մտավ, որ, ուրեմն, ճիշտը տուն գնալ—դառնալն է։ Եթե դուռը չեն բացում, ուրեմն ճիշտը դա է, ու իր լավն են ուզում։ Բայց բուքը, մութը, բքից սսկված, տեղները չմատնող շները… Երեխան դպրոցի մատույցներում ձեռքի փայտը վախի հետ շպրտել էր՝ ո՞նց գտներ։ Հետո, ախր, ո՞նց կարող էր տուն գնալ—դառնալը ավելի հարմար լինել։ Իսկ եթե հարմար չէ, դուռն ինչո՞ւ չբացեցին… Երեխայի միտքն էլ էր սառչում։ Իսկ ոտքերը ինքնաբերաբար դոփդոփում էին։ Երեխան արդեն պարում էր։ Բայց ուսը գցած շորի պայուսակը լնգլնգում էր և գրպանիկի թանաքամանը կարող էր շուռ գալ։ Երեխան ձախ ձեռքը հանեց թևատակից, շորի վրայից բռնեց թանաքամանը, բութ, սառչող մատով խցեց բերանը։ Հիմա կարող էր ապահով թռչկոտել։

Ձախ ձեռքն էլ ոտքերի հետ սառչում էր։ Ականջներին երեխան կամքի գերագույն լարումով ձեռք չէր տալիս. տրորեր՝ մղկտոցը սաստկանալու էր։ Միտքը ցրտից, ցավից շեղել էր պետք։ Մի բան անել պետք էր։ Հիշեց, որ գրպանում հացի կտոր կա, աջ ձեռքն էլ թևատակից հանեց, կոխեց գրպանը՝ լիքը ձյուն էր, ձյան տակ հացը քարացել էր։ Եվ երեխան սկսեց երգել.Այսքան ուրախ կյանքը մեր ընկեր էսինչն է տվել,Այսքան ուրախ կյանքը մեր ընկեր էսինչն է տվել…

— Սովից ցնդել ե՞ս, այ լակոտ։

Երեխան քարացավ։ Ամոթից մի երկվայրկյան նույնիսկ տաքացավ։ Իր երգելը երգեցողության դասատուն անգամ լսած չկար, իսկ սա Ավագն էր։ Երեխան կուչ եկավ ու սպասում էր, որ վզակոթին տան։ Միաժամանակ սպասում էր դուռը բացվելուն։ Լարումից երեխան մի քիչ էլ տաքացավ։

Not a nice thing to say

b. Complete the sentences with the names: Dabbie, Pate, Jess, or Joel.

2. Dabbie says Pete ade an awful pizza one time.
Pate gets abit angry.
Joel tells Debbie that she wasn’t very friendly.
Dabbie says it’s OK to make jokes about friends.
Jess says real friends don’t hurt each other.
Dabbie says sorry to Pate.
Jess thinks it’s natural that Pete isn’t happy.

Find expressions 1-6 in the photostory. Who says them?

1 What about making cakes for the party on Saturday?- Pate
2 Yes. Debbie. But on the other hand, real friends try not to hurt each other.-Jess
3 OK. I’m sorry hurt you, Pete. I didn’t mean to.
4 Never mind. Let’s forget about it. OK guys — see you all tomorrow.- Pete
5 No, I don’t think so. And to be honest. I’m not surprised.- Jess
6 No, I don’t think so. And to be honest. I’m not surprised.- Jess

Հոլովման տեսակները

Գոյականի սեռական հոլովը կազմելիս բառերը փոփոխվում են տարբեր ձևերով: Ըստ
դրանց՝ առանձնացվում են տարբեր հոլովումներ։ Ժամանակակից հայերենում կա
ութ հոլովում՝ -ի, -ու, -վա, -ան, -ոջ, -ց, -ա-, -ո-։ Հոլովումները լինում են արտաքին և
ներքին։ Արտաքին հոլովման ժամանակ հոլովական մասնիկն ավելանում է բառի վերջից, իսկ
ներքին հոլովման ժամանակ փոփոխությունը կատարվում է բառի ներսում։ Արտաքին են
-ի, -ու, -վա, -ան, -ոջ, -ց հոլովումները, իսկ -ա-, -ո- հոլովումները ներքին են։

Արտաքին հոլովումներ
Ի հոլովմանը պատկանող բառերի թիվը շատ մեծ է՝ գրքի, դպրոցի, նկարի,
բառի և այլն։ Բոլոր գոյականների հոգնակիի ձևերը նույնպես հոլովվում են -ի-ով, բացի -ց հոլովմանը պատկանող բառերից, օրինակ՝ գառան, բայց գառների, քրոջ-քույրերի, տարվա-տարիների, իսկ Վարդանանք-Վարդանանց: Գոյականի հոլովումը որոշվում է ըստ եզակի սեռական հոլովի։
Ու հոլովմանը պատկանում է ի-ով ավարտվող բառերի մեծ մասը (օրինակ՝
հոգի-հոգու, գինի-գինու), հետևյալ բառերը՝ ամուսին, անկողին, Աստված,
մարդ;
Վա հոլովմանը պատկանում է ժամանակ ցույց տվող գոյականների մի մասը,
օրինակ՝ գիշեր-գիշերվա, օր-օրվա, ամիս-ամսվա, շաբաթ-շաբաթվա և այլն։
Սակայն ժամանակ ցույց տվող մի շարք բառեր այս հոլովմանը չեն պատկանում՝
րոպե, դար, վայրկյան, երեկո բառերը, ամսանունները և այլն։ Շաբաթ բառը
հոլովվում է վա-ով, եթե արտահայտում է ամբողջ շաբաթվա՝ 7 օրվա իմաստ, այլ
ոչ թե շաբաթ օրվա։
ԱՆ հոլովմանը պատկանում է գրաբարում -ն վերջնահնչյունն ունեցած բառերի
մի մասը՝ մուկ- մկան, դուռ- դռան, լեռ-լեռան, թոռ-թոռան, բեռ-բեռան, ծոռ-ծոռան, եզ-եզան, գառ-գառան, նուռ-նռան և այլն, ինչպես նաև -ում վերջածանցով կազմված բառերը, օրինակ՝ գրավում-գրավման, ուսում-ուսման, մոտեցում-մոտեցման։ Այս հոլովմամբ են հոլովվում նաև մանուկ (եթե
անձնանուն չէ), գարուն, աշուն, ամառ, ձմեռ բառերը՝ գարնան, աշնան, ամռան,
ձմռան, թեև գործածական են նաև ամառվա և ձմեռվա ձևերը։
Ոջ հոլովման պատկանում են անձ ցույց տվող մի քանի բառեր՝ ընկեր-ընկերոջ, քույր-քրոջ,
կին-կնոջ, տեր-տիրոջ, սկեսուր-սկեսրոջ, աներ-աներոջ և այլն։ Սրանց մի մասը կարող է հոլովվել նաև -ի-ով։
Ց հոլովման պատկանում են -անք, -ենք, -ոնք, -ունք ածանցներով կազմված
այն բառերը, որոնք տոհմ, ազգակցություն, գերդաստան են ցույց տալիս, ինչպես՝
Սահակենք-Սահակենց, Վարդանանք-Վարդանանց, մերոնք-մերոնց, Վեդունք-
Վեդունց և այլն։ Այսպես են հոլովվում նաև մարդիկ, կանայք և տիկնայք հոգ-
նակիները՝ մարդկանց, կանանց, տիկնանց։

Ներքին հոլովումներ
Ո հոլովման պատկանում են հայր-հոր, մայր-մոր, եղբայր-եղբոր և նրանցով կազմված այն
բառերը, որոնցում նրանք վերջին բաղադրիչ են (օրինակ՝ հորեղբայր, նախա-
հայր)։ Այս հոլովումը ներքին է, որովհետև փոփոխությունը կատարվում է բառի
ներսում։
Ա հոլովման պատկանում են -ություն վերջածանցով կազմված բառերը
(օրինակ՝ մեծություն-մեծության, ընկերության, գեղեցկության), ինչպես նաև տուն,
շուն, սյուն, ձյուն, արյուն, անկյուն, անուն բառերը։ Անկյուն բառը հիմնականում
այսպես է հոլովվում, երբ երկրաչափական հասկացություն է (օրինակ՝ Որոշել
տրված սուր անկյան աստիճանը), իսկ մյուս դեպքերում սովորաբար հոլովվում է
ի-ով (օրինակ՝ Սենյակի անկյունի մոտ կախված նկարը գեղեցիկ էր)։ Հոլովման
ժամանակ անուն բառում կատարվում է ու-վ հնչյունափոխություն՝ անուն-
անվան։
Այլաձև հոլովում։ Ընդհանուր հոլովումից շեղվում են մի քանի բառեր, որոնք
ունեն այլաձև հոլովում՝ աղջիկ-աղջկա (-ա արտաքին հոլովում), սեր-սիրո (-ո
արտաքին հոլովում), մահ-մահվան (-վան արտաքին հոլովում), դուստր-դստեր,
կայսր-կայսեր (-ե ներքին հոլովում)։ Դուստր և կայսր բառերը կարող են հոլովվել
նաև -ի-ով։ Սրանցից բացի՝ կան նաև այլ ձևեր, որոնք, սակայն, հնացած են և գործածվում են միայն որոշ կապակցություններում, ինչպես՝ հուսո, լուսո, սգո, պատվո (-ո արտաքին),
ծննդյան, հանգստյան, գալստյան, կորստյան (-յան հոլովում)։ Սովորաբար այս
բառերը հոլովվում են ի-ով։

Առաջադրանքներ:

Արտաքին հոլովում

1. Բառաշարքում ընդգծիր ի հոլովման պատականող 6 բառ:

Երեկո, մորաքույր, ամառ, մեղուտղա, մարդ, վարձձու, ընկեր, ուսուցիչ։

2. Բառաշարքում ընդգծիր ու հոլովման պատկանող 6 բառ:

Կսկիծ, ամուսին, տատ, ուռենի, ականջօղ, տղամարդթագուհի, պապ, ոսկիքեռի:

3.Բառաշարքում ընդգծիր վա հոլովման պատկանող 6 բառ:

Ուրբաթ, տարիժամ, գագաթ, գիշեր, րոպե, ամիս, դար, օրցերեկ:

4.Բառաշարքում ընդգծիր ան հոլովման պատկանող 6 բառ:

Ընդմիջում, ձնաբուք, սառցալեռ, հուշասյուն, ամառբեռ, ազգանուն, նուռ, տեսանկյուն, գարուն:

5.Բառաշարքում ընդգծիր ոջ հոլովման պատկանող 6 բառ:

Բաժնետեր, տերտեր, տիկին, որդի, հարսնաքույր, լապտեր, դասընկեր, դուստր, տերկին:

Ներքին հոլովում

1.Բառաշարքում ընդգծիր ա հոլովման պատկանող 6 բառ:

Եռանկյունշարժումձյունթոնրատուն, ձուկ, շուն, թերություն, կորյուն, արյուն, հանգիստ:

2.Բառաշարքում ընդգծիր ո հոլովման պատկանող 6 բառ:

Բուժքույր, հայրտիրամայր, խաղընկեր, մորեղբայրվանահայր, քույր, եղբայր, սկեսրայր, նախահայր:

Առաջադրանքներ գրքից

330.Նախադասությունները համապատասխանաբար տեղադրի՛ր տեքստում: Տրված և ստացված տեքստերը համամատի՛ր:

 Քաղաքի անունը Օուշեն Գրոուվ է: Յոթ հազար բնակիչ ունի: Քաղաքի փողոցներում ո՛չ մի ճռռոց ու հռնդյուն չես լսի: Մա՛րդ են, հանկած մեքենա վարելու  գայթակղությանը չտրվեն: Երկարատև բանավեճերից հետո մի բացատրություն է արվել:
    ԱՄՆ-ի Նյու-Ջերսի  նահանգում մի փոքրիկ քաղաք կա: Արդեն հայուր տարի է, ինչ այնտեղ կիրակի օրը հայտարարված է «լռության օր»: Այդ օրը տրանսպորտի երթևեկությունն արգելված է : Թերթերն առաքվում են հեծանիվներով: Փողոցները ծանր, թուջե շղթաներով ցանկապատվում են ու փականքով փակվում:

    ԱՄՆ-ի Նյու-Ջերսի  նահանգում մի փոքրիկ քաղաք կա: Քաղաքի անունը Օուշեն Գրոուվ է: Յոթ հազար բնակիչ ունի: Արդեն հայուր տարի է, ինչ այնտեղ կիրակի օրը հայտարարված է «լռության օր»: Այդ օրը տրանսպորտի երթևեկությունն արգելված է : Փողոցները ծանր, թուջե շղթաներով ցանկապատվում են ու փականքով փակվում: Մա՛րդ են, հանկած մեքենա վարելու  գայթակղությանը Երկարատև բանավեճերից չտրվեն:

հետո մի բացատրություն է արվել:
Թերթերն առաքվում են հեծանիվներով

334. Տեքստը համառոտի՛ր՝  տասը նախադասություն հանելով (անհրաժեշտության դեպքում բառեր ավելացրո՛ւ կամ փոխի՛ր):

 Երկու ընկեր անապատով գնում էին:
Ընկերներից մեկը ծարավից թուլացավ, ընկավ: Իսկ մյուսը, որի մոտ ջուր կար, ոչ օգնեց ընկերոջը, ոչ էլ նույնիսկ ջուր տվեց: Թողեց, հեռացավ: Աղետյալը վերջին շնչում ընկած մնաց:
Բարեբախտաբար եկավ, մի քարավան հասավ այդտեղ: Մարդիկ կիսամեռ տղային գտան, ջուր տվեցին ու նրան ուշքի բերեցին:
Տղան, նորից առույգացած, շարունակեց ճամփան:
Գնա՜ց, գնա՜ց, հասավ ընկերոջը: Բան չասաց, լուռումունջ շարունակեց ճամփան:
Երբ լեռնոտ մի կածանով էին անցնում, ջուր չտվող ընկերը սայթաքեց, ընկավ ու չկարողացավ ոտքի կանգնել: Ոտքը կոտրվել էր:
Ընկերը նրան շալակն առավ, մեծ դժվարությամբ տարավ հայրենի քաղաքը, հասցրեց տուն, կնոջ մոտ: Ու հրաժեշտ տվեց.
-Է՜հ, մնաս բարով, եղբա՛յր: Քանի կանք, դու մարդկանց քո ջրից պատմիր, ես՝ իմ շալակից:


Երկու ընկեր անապատով գնում էին: Ընկերներից մեկը ծարավից թուլացավ, ընկավ: Մյուսը ջուր ուներ, բայց նա չոգնեց ընկերոջը, թողեց ու հեռացավ։ Բարեբախտաբար մի քարավան հասավ այդտեղ։ Մարդիկ տղային գտան, ջուր տվեցին, օգնեցին նրան և տղան նորից շարունակեց ճամփան։ Նա հասավ ընկերոջը, բան չասաց, լուռումունջ շարունակեց ճանապարհը։ Լեռան կածանով անցնելիս, ջուր չտվող ընկերը սակթաքեց ու ընկավ, ոտքը կոտրվել էր։ Բայց ընկերը օգնեց նրան, մեծ դժվարությամբ հասցրեց տուն, կնոջ մոտ և հեռացավ։
-Է՜հ, մնաս բարով, եղբա՛յր: Քանի կանք, դու մարդկանց քո ջրից պատմիր, ես՝ իմ շալակից:



335. Տեքստը համառոտի՛ր՝  դարձնելով այն կարճ (3-4 նախադասությունից կազմված)  հաղորդում՝ ստեղծված նոր սարքի մասին:  Տրված և ստացված տեքստերը համեմատի՛ր:

Մարդիկ ուզում են իրենց կյանքը հեշտացնել ու հետաքրքիր դարձնել: Նրանք անընդհատ մտածում են՝ ինչպե՛ս անեն, որ իրենց անհրաժեշտ իրերը միշտ իրենց մոտ լինեն: Եվ քանի գնում, անհրաժեշտ  առարկաների ցանկն ավելանում է: Ճապոնական մի ֆիրմա սկսել է գրպանի հեռուստացույց արտադրել: Տեսնո՞ւմ եք, թե ուր է հասել մարդու պահանջը: Նոր սարքն ընդամենը երեք հարյուր հիսուն գրամ է կշռում: Այսինքն՝ երկու խնձորն ավելի ծանր կարող է լինել, քան այդ հեռուստացույցը: Դա շատ փոքր մարտկոցների օգնությամբ ինը ժամ անընդմեջ կարող է աշխատել: Հարմար է, չէ՞, գրպանում այդպիսի առարկա ունենալը. էլ ոչ շտապել է պետք ու ոչ էլ հուզվել: Որտեղ էլ լինես, սիրած ֆիլմը կամ հետաքրքիր հաղորդումը կդիտես:

Մարդիկ ուզում են իրենց կյանքը հեշտացնել ու հետաքրքիր դարձնել: Նրանք անընդհատ մտածում են՝ ինչպե՛ս անեն, որ անհրաժեշտ իրերը միշտ իրենց մոտ լինեն և քանի գնում, անհրաժեշտ  առարկաների ցանկն ավելանում է: Ճապոնական մի ֆիրմա սկսել է գրպանի հեռուստացույց արտադրել: Տեսնո՞ւմ եք, թե ուր է հասել մարդու պահանջը: Այն ընդամենը երեք հարյուր հիսուն գրամ է կշռում՝ երկու խնձորից էլ թեթև, որը շատ փոքր մարտկոցների օգնությամբ ինը ժամ կարող է աշխատել: Ամեն պահի կարելի է սիրած ֆիլմը կամ հետաքրքիր հաղորդումը դիտել:


Талант рождается из труда 

Есть такая пословица “Без труда не вытащишь и рыбку из пруда.” Без труда ничего нельзя сделать. Да есть люди которые рождаються с талантом, но чтобы проявить этот талант, тоже нужно трудиться. Все возможно сделать если много трудиться и хотеть этого.

Ինքնաստուգում

1. Լրացնել բաց թողնված բառերը:

Ավատատիրության հաստատումը Հայաստանում, հասարակական գործընթացՄեծ Հայքի 1բալ թագավորությունում/4-5-րդ դարեր/:Հայաստանում հին դարերից միջնադար անցումը տեղի էր ունենում ավատատիրական (ֆեոդալական) ուղիով։ Ավատ բառի հիմքում «ի հավատ», «հավատարությամբ (ծառայել)» իմաստն է։

2. Վաղ միջնադարի Հայաստանում հաստատվում են ավատատիրական հարաբերություններ։ Ավատատիրական հարաբերություններին բնորոշ էր./առնվազն 3 բնորոշում/

աստիճանակարքություն,տեր լինելու ծառայելու հատկություն,նախարարների և թագավորի միջև երկպառատություն

3. Լրացնել բաց թողնված բառերը:

Ավատատիրական հասարակությունը բաղկացած էր ազատներից և անազատներից։

Ազատ էին նախարարներ , եկեղեցականներ և մանր ազնվականներ:

Ժողովրդի մյուս հատվածը անազատներն էին, որոնք կազմում էին բնակչության մեծ մասը։

Ազատները և անազատները միմյանցից տարբերվում էին իրենցհողային կալվածքներով և ծառայություններով:

4. Առավել հզոր իշխանական տոհմերը, բացի իրենց կալվածքից, ունեին նաև համապետական կարևոր պաշտոններ, որոնք կոչվում էին գործակալություններ։ Գործակալությունները պատկանում էին իշխանական տոհմերին՝ ժառանգական իրավունքով։

Նշել գործակալությունները, իրենց գործառույթները:

Թագադիր ասպետներ,մարդպետություն,սպարապետություն,հազարապետություն,մեծ դատավարություն,մաղխազություն։

5. Ավատատիրության շրջանում հողը սեփականության և ժառանգականության հիմունքներով պատկանում էր միայն ազատներին։ Հողատեր լինելը իրավունքների հետ նաև մի շարք պարտականություններ էր ենթադրում հողատիրոջ համար։ Վաղ միջնադարում գոյություն ունեին հողատիրության տարբեր ձևեր, որոնք էին:

Արքունականը,տաճարայինը,մասնավորը,համայնականը։

6. Արշակունյաց արքայատոհմի գահակալության օրոք հայկական բանակի թիվը հասել է 100-120 հազարի։ Այն կազմված էր հետևակից և հեծելազորից։ Ազատներից բաղկացած հեծելազորը կոչվում է նաև այրուձի:

7. Հայատառ ծածկագրերը

Մեզ են հասել հայատառ ծածկագրեր և հայերեն այբուբենի հիման վրա արված ծածկագրեր։ Այդ ծածկագրերն արվել են տարբեր նպատակներով, օրինակ, որպեսզի խարդախ մարդիկ չկարողանան հայտնաբերել և փոխել որևէ ստեղծագործության հեղինակի անունը, կամ որևէ արհեստի ներկայացուցիչ վարպետ, ցանկանալով իր լավագույն գիտելիքները փոխանցել բարի նպատակներ ունեցող մարդկանց, դրանք գրի է առել ծածկագրված։ Նրանք, հավանաբար, մտածել են, որ խարդախ մարդիկ այնքան հետևողական չեն լինի, որպեսզի փորձեն հասկանալ ծածկագիրը։ Առկա են նաև քաղաքական բնույթի ծածկագրեր։ Նկ. 2-ում ներկայացված է հայոց այբուբենի ծածկագրային համակարգերից մեկը, փորձի՛ր հասկանալ այն և վերծանել ստորև այդ համակարգով ծածկագրված մշակութային գործչի անունը՝ ՕՕՕ.. Օ::. ՕՕՕՕ.. ՕՕՕՕ::. ՕՕՕ::: ՕՕՕ:::: ՕՕՕ.. Օ. ՕՕՕ::. ՕՕՕՕ:: ՕՕՕ::: ՕՕՕՕ:::

Օգնություն.

✣ Օ. Օ.. Օ… Օ:: Օ::. Օ::: Օ:::. Օ:::: Օ::::.

✣ ՕՕ. ՕՕ.. ՕՕ… ՕՕ:: ՕՕ::. ՕՕ::: ՕՕ:::. ՕՕ:::: ՕՕ::::.

✣ ՕՕՕ. ՕՕՕ.. ՕՕՕ… ՕՕՕ:: ՕՕՕ::. ՕՕՕ::: ՕՕՕ:::. ՕՕՕ:::: ՕՕՕ::::.

✣ ՕՕՕՕ. ՕՕՕՕ.. ՕՕՕՕ… ՕՕՕՕ:: ՕՕՕՕ::. ՕՕՕՕ::: ՕՕՕՕ:::. ՕՕՕՕ:::: ՕՕՕՕ::::

✣ Հայոց այբուբենի հիման վրա ստեղծված ծածկագրային համակարգ

Մեսրոպ Մաշտոց

8. IV դարի վերջին քառորդում ծանր ժամանակներ են սկսվում հայոց անկախ թագավորության համար։ Պարսկաստանի և Հռոմի պայքարը տարածաշրջանում գերիշխանության համար անընդհատ բարդ խնդիրների առջև էր կանգնեցնում Մեծ Հայքի թագավորության արքաներին։ Այս երկու հզոր կայսրությունները մշտապես ձգտում էին Հայաստանը դարձնել իրենց դաշնակիցը, տեղակայել իրենց զորքերը Հայկական լեռնաշխարհի՝ մարտավարական տեսանկյունից բարենպաստ վայրերում։ Այսպիսի իրավիճակում Արշակունյաց արքաների հիմնական խնդիրը պետք է դառնար ներքին ուժերի,համախումբը երկրի անկախությունը պահպանելու համար։

9. Համեմատել Արշակ Երկրորդ, Պապ թագավորների ներքին, արտաքին քաղաքականությունները:

10. Արշակունյաց արքայատոհմի անկման պատճառները:

Հռոմը և Պարսկաստանը ճնշում էին Հայաստանին։ Նրանց հաջողվում է 387 թվականին հայաստանը բաժանել երկու մասի, ինչի պատճառով դանդաղ կորցնում է իր ինքնությունը։

Գործնական քերականություն

1. Փակագծերի մեջ առնված բառերը դիր սեռական հոլովով: Կետերի փոխարեն գրիր բաց թողնված տառերը:

Սիրում է Արամայիսը աշնան (աշուն) բազմազան երանգները: Փռվել է գյուղը լեռան (լեռ) թեք լանջին, այգիների մեջ: Հովտի (Հովիտ) միջով անցնում է գետակը, որի ջուրը հստակ է բյուրեղի պես: Քայլում է Արամայիսը այգու (այգի) միջով ու հիշում մանկության (մանկություն) օրերը: Այստեղ` առվի (առու), եզրին, նա շատ է խաղացել: Նա, հոր (հայր) ձեռքը բռնած, գալիս էր այգի և մնում մինչև ուշ երեկո: Մոր (Մայր) մասին նա շատ աղոտ հիշողություն ունի: Քայլում է ու լսում թափված տերևների (տերև ) հաճելի խշշոցը ոտքի (ոտք) տակ: Քամու (Քամի) հոսանքով թռչում են դեղին տերևները ու պար բռնում օդի (օդ) մեջ:

2. Փակագծերի մեջ առնված բառերը դիր տրական հոլովով: Կետերի փոխարեն գրիր բաց թողնված տառերը:

Գնացքը մոտենում է հայրենի քաղաքին (քաղաք):
Գուրգենը մոտենում է անտառին (անտառ), կանգ է առնում անտառի եզրին (եզր) և ականջ դնում թռչունների երգին (երգ):
Արևի շողերն ընկել են լեռան բարձր կատարին (կատար):
Երգում է դեղձանիկը, հեռվից մի ուրիշը ձայնակցում է նրա երգին (երգ):

3. Փակագծերի մեջ առնված բառերը դիր բացառական հոլովով:

Ծագում է մանուկ արևը գարնան Կովկաս լեռների ձյունի պատնեշից (պատնեշ): Զարթնում են մեկ-մեկ սարերն աննման Ձմռան անվրդով քնի մշուշից (մշուշ)։
Ամեն մի ձորից (ձոր) աղբյուր է հոսում, Ամեն մի թփից (թուփ) բլբուլ է խոսում:

4․ Որոշել տրված գոյականների հոլովը։

Աշխարհում – ներգոյական
վճռով – գործիական
գործից – բացառական
երեխայի – սեռական
ընկուզենու – սեռական
պատանուց – բացառական
լեռան – սեռական
գլխով – գործիական
գյուղում – ներգոյական
գիտնականի – սեռական
հոգու – սեռական
տանտիկնոջը – տրական
սիրուն – տրական
աղջկան – տրական
ամսվա – սեռական
գարնանը – տրական
բանակին – տրական
տնից – բացառական
ուրախությամբ – գործիական
տիրուհու – սեռական
օրվա – սեռական

Design a site like this with WordPress.com
Get started