Գործնական աշխատանք

1.Հարցական դերանունները փոխարինի՛ր համապատասխան հոլովով դրված գոյականներով:

Ո՞վ, ի՞նչը եկավ – ոսուցիչը, ձմեռը
Ո՞ւմ, ինչի՞  պայուսակը – հետիոտնի, ձեռքի
Մոտենալ ո՞ւմ, ինչի՞ն – ընկերոջը, կամրջին
Հեռանալ ումի՞ց, ինչի՞ց – աղջկանից, տեղանքից
Հիանալ ումո՞վ, ինչո՞վ: – երեխայով, ծաղիկներով

2. Կազմիր տրված գոյականների սեռական հոլովը և նշիր, թե որ հոլովմանն է պատկանում:

Սենյակ – սենյակի, ի հոլովման 
տուն – տան
քաղաք – քաղաքի
այգի – այգու
օր – օրի, ի հոլովման 
գեղեցկություն – գեղեցկության
լեռ – լեռան
քույր – քրոջ
դուռ – դռան
փողոց – փողոցի
բեռ – բեռան
գիրք – գրքի
ամիս – ամսվա
լուսամուտ – լուսամտի
ձյուն – ձյան
ընկեր – ընկերոջ
ուսում – ուսման
աշուն – աշնան
գրիչ – գրչի
շուն – շան
ձուկ – ձկան
բարդի – բարդու
խաղող – խաղողի
զարգացում – զարգացման
դիմում –
խնձորենի – խնձորենու
րոպե – րոպեի
շաբաթ – շաբաթվա
ապակի – ապակու
սար – սարի
պապ – պապու
մասրենի – մասրենու
մորեղբայր – մորեղբոր
գդալ – գդալի
սյուն – սյան
ձի – ձիու
երեկ – երեկվա
երեկո – երեկոի
խաղաղություն – խաղաղության

Օրինակ`  սենյակ-սենյակի, ի հոլովման 

3.Տեքստից դուրս գրիր գոյականները և նշիր հոլովն ու հոլովման տեսակը:

Մեր կապիկը մի աֆրիկացուց էինք ձեռք բերել, որը վառ անհատականությամբ ու յուրահատուկ հումորով օժտված մի էակ էր: Ամեն օր նրան դուրս էինք տանում ու կապում ծառին: Առաջին երկու օրը խելոք նստում էր տան մուտքի մոտ, ու նրա կողքով չընդհատվող հոսանքով անցնում էին որսորդները, մեզ սննդամթերք բերող պառավ կանայք, խումբ-խումբ վազում էին խխունջներ ու միջատներ բերող փոքրիկ տղաներ: Մենք ենթադրում էինք, որ այդ անդադար շարժումը կզվարճացնի ու կհետաքրքրի կապիկին: Այդպես էլ եղավ: Նա շատ շուտ գլխի ընկավ, որ պարանի երկարությունն իրեն թույլ է տալիս թաքնվել բակի դռնակի մոտ, և օգտվեց դրանից: Հենց որ ոչինչ չկասկածող մի աֆրիկացի բակ էր մտնում, կապիկն իսկույն դուրս էր ցատկում դարանից ու բռնում խեղճի ոտքը: Հետն էլ այնքան սոսկալի ճղճղոց էր գցում, որին նույնիսկ ամենապինդ նյարդերն ունեցող մարդը չէր դիմանում:

կապիկը – ուղղական
աֆրիկացուց – բացառական
հումորով – գործիկական
էակ – ուղղական
օր – ուղղական
ծառին – տրական
տան – սեռական
մուտքի – սեռական
հոսանքով – գործիական
որսորդները – ուղղական
սննդամթերք – ուղղական
կանայք – ուղղական
խխունջներ – ուղղական
միջատներ – ուղղական
տղաներ – ուղղական
պարանի – սեռական
բակի – սոռական
դռնակի – սեռական
դարանից – բացառական
ոտքը – ուղղական
նյարդերն – ուղղական
մարդը – ուղղական

Օրինակ՝ կապիկը- ուղղական հոլով. ի հոլովում 

Մարմինների փոխազդեցությունը: Մարմնի զանգված

1.Օգտագործելով բաժակ, կշեռք և կշռաքարեր՝ .ինչպե՞ս կարելի է  որոշել, թե որն է ավելի մեծ ջրի, թե կաթի խտությունը?

Պետք է կշռել մի բաժակ ջուրը քանի գրամ է և մի բաժակ կաթը քանի գրամ է։ Այնուհետև զանգվածը բաժանել ծավալին խտությունը իմանալու համար։ Քանի որ ջուրը և կաթը նույն բաժակի մեջ են լցվելու հետևաբար նույն ծավալն են ունենալու, ապա որի կշիռը շատ լինի, նրա խտությունն էլ ավելի մեծ կլինի։

2.Պղնձի դետալը տաքացրեցին։ Փոխվեցին արդյոք այդ դեպքում դետալի զանգվածը, ծավալը և խտությունը: Պատասխանը հիմնավորե՛ք.

Նյութի խտությունը կախված է ջերմաստիճանից, քանի որ ջերմաստիճանի փոփոխության հետ փոխվում է նյութը կազմող մասնիկների միջև եղած հեռավորությունը: Սովորաբար, երբ ջերմաստիճանը մեծանում է, նյութի խտությունը փոքրանում է: Հետևաբար պղնձի դետալի խտությունը փոխվելով, կփոխվի նաև զանգվածը։

3.Ջուրն առավելագույն խտությունն ունի 4 ° C-ում: Ինչպե՞ս են փոխվում ջրի զանգվածը, ծավալը և խտությունը, երբ այն սառչում է 4-ից մինչև 0 ° C:

Սառչելուց նյութի խտությունը մեծանում է, հետևաբար մեծանում է զանգվածը և ծավալը։։

4.Փակ գլանում գտնվող գազը սեղմում են: Փոխվու՞մ է արդյոք այդ դեպքում  գազի մոլեկուլների զանգվածը, գլանում եղած գազի զանգվածը: Արդյո՞ք բալոնում գազի խտությունը փոխվում է?

Այո, խտությունը կմեծանա, ծավալը կփոքրանա, իսկ զանգվածը կփոքրանա։

5. 59գ զանգվածով կարտոֆիլն ունի 50սմ3 ծավալ: Որոշեցեք կարտոֆիլի խտությունն ու այն արտահայտեք կգ/մ3-ով:

p = m/v
59գ = 0.059կգ
50սմ³ = 0․5մ³
p = 0.059 : 0.5 = 0.118կգ/մ³

6. 125 սմ3 ծավալով թուջե գունդն ունի 800 գ զանգված: Արդյոք այս գունդը հոծ է, թե՞ խոռոչ ունի:

p = 800 : 125 = 6.4 գ/սմ³

Այս բանաձևով նյութի խտությունը հաշվելիս ենթադրվում է, որ մարմինը հոծ է։

Բայց եթե համեմատենք աղյուսակի հետ, կհասկանանք որ թուջե գունդը խոռոչ ունի։

7. 461,5 գ զանգվածով մետաղի կտորը 65 սմ³ ծավալ ունի։ Ի՞նչ մետաղ  է դա:

461.5 : 65 = 7.1
Սա վանադիումն է։

8. 1լ ծավալով արևածաղկի ձեթն ունի 920 գ զանգված։Գտե՛ք ձեթի խտությունը։ Արտահայտեք այն կիլոգրամներով մեկ խորանարդ մետրի համար (կգ/մ3):

920գ = 0․92կգ
1լ = 0.001մ³
p = 0.92 : 0.001 = 920կգ/մ³

9. Պղնձե կշռաքարի զանգվածը 0,5կգ է: Ինչ զանգված կունենա նույն ծավալով երկաթե կշռաքարը:

0.5կգ = 500գ
v = m : p = 500 : 8,9 = 500 : 8 9/10 = 500 : 89/10 = 5000/89
m = p • v = 7,8 • 5000/89 = 78/10 • 5000/89 = 390000/890 = 39000/89գ

10.Պահածոյի տուփերի պատրաստման համար օգտագործվող թիթեղը պատում են անագի բարակ շերտով. թիթեղի 200սմ3 մակերեսի համար ծախսվում է 0, 45 գ անագ: Ինչ ահստություն ունի անագի շերտը:

11.Վերելակի բեռնատարողությունը 3տ է: Քանի երկաթե թիթեղ կարելի է բարձրացնել վերելակով, եթե յուրաքանչյուր թիթեղի երկարությունը 3մ է, լայնությունը 60սմ, իսկ հաստություը 4մմ:

What does ‘success’ mean?

b. Complete the sentences. Use have/has to or don’t/doesn’t have to.

1 If you want to work in the USA, you have to speak good English.
2 My sister has got a young baby, so she often has to get up during the night.
3 My friend gets good test results, but he doesn’t have to work very hard. In fact, he never studies before a test.
4 Tomorrow is Sunday, so I have to go to school. Great!
5 At our school, we have to wear a uniform. It’s dark blue with a white shirt.
6 At my cousins’ school they don’t have to wear a uniform. They can wear what they want.

Հարաբերական մոլեկուլային զանգվածի հաշվումը

Պատասխանել հարցերին

1. Ի՞նչ է ցույց տալիս հարաբերական մոլեկուլլային զանգվածը:

Հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը ցույց է տալիս, թե տվյալ նյութի մեկ մոլեկուլի զանգվածը քանի անգամ է գերազանցում զանգվածի ատոմային միավորը։

2. Հաշվեք P₂O₅,Li₂O,Fe₃O₄,SO₃ նյութերի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածները:

Mr = P₂O₅ = (31 • 2) + (16 • 5) = 62 + 80 = 142
Mr = Li₂O,Fe₃O₄ = 7 • 2 + 16 + 55 • 3 + 16 • 4 = 14 + 16 + 165 + 64 = 259
Mr = SO₃ = 32 + 16 • 3 = 80

3. Հաշվեք կալցիումի օքսիդի(CaO) մոլեկուլի զանգվածը(m₀) եթե (CaO)=56

Ca = 40
O = 16

4. Գրեք հետևյալ նյութերի բանաձևերը.

ա.մեկ ատոմ կալցիումից և մեկ ատոմ թթվածին

բ.մեկ ատոմ ծծումբ և երկու ատոմ ջրածին

Նոյեմբեր ամսվա ամփոփում կենսաբանություն առարկայից

1. Ներկայացնել պտերանմանների ընդհանուր բնութագիրը և կառուցվածքը։

Պտերանմանները ընդգրկում են մոտ 10.000 տեսակ: Պտերանմաններին են պատկանում պտերները, ձիաձետերը և գետնամուշկերը: Նրանք լավ զարգացած, կատարյալ ցամաքային բույսեր են: Նրանք ունեն լավ մասնագիտացված մարմին: Պտերանմաններն ունեն արմատային համակարգ, ունեն լավ արտահայտված ցողուն և զարգացած տերևներ, նման են ծաղկավոր բույսերին, բայց ծաղիկ չունեն:

2. Պտերանմանների բազմացումը և դերը մարդու կյանքում։

Ջրի միջոցով գամետները լողում են դեպի իգականները: Արդյունքում նախածիլում կատարվում է բեղմնավորում, զիգոտից զարգանում է սաղմ, որից առաջանում է մանր տերևներով երիտասարդ պտեր: Մի քանի տարի անց պարբերական աճի շնորհիվ պտերը վերածվում է հասուն բույսի:

Պտերանմանների կոճղարմատը թունավոր է և այն օգտագործում են որոշ դեղատեսակներ պատրաստելու համար:

3. Մերկասերմերի ընդհանուր բնութագիրը և կառուցվածքը։

Մերկասերմերն ունեն ավելի կատարյալ վերարտադրման համակարգ և առավել զարգացած հյուսվածքներ և օրգաններ, քան սպորավորները: Մերկասերմերը մեծամասամբ ծառեր են, նրանք չունեն խոտաբուսային կենսաձևեր: Նրանք ունեն լավ զարգացած և մասնագիտացված վեգետատիվ օրգաններ՝ արմատ, ցողուն և տերևներ:

4. Մերկասերմերի բազմացումը։

Սերմնավոր բույսերն, ի տարբերություն սպորավորների, բազմանում են ոչ թե սեռական և անսեռ սերունդների հերթագայությամբ, այլ հիմնականում սեռական ճանապարհով: Մերկասերմ բույսերը ունեն կատարյալ և տարբերակված սեռական օրգաններ՝ կոներ, իգական և արական։

5. Մերկասերմերի դերը մարդու կյանքում և բնության մեջ։

Մերկասերմերի կոներից պատրաստում են մուրաբաներ, որոնք մրսածության դեմ օգտակար են։ Նաև փոշեհատիկը օգտակար է բռոնխային հիվանդությունների համար և բարձրացնում է իմունիտետը։