Գործնական քերականություն 24․09․21

1.Տեքստի մեջ գտիր ուղղագրական սխալները և ուղղիր

Ծույլի հանգստյան օրը

Մի ծույլ մարդ կար: Ողջ օրը անց էր կացնում թաղտին պարկած: Այս անբանը մի օր երազում տեսավ, որ ինքը դաշտում, քրտինքի մեջ կորած, աշխատում է: Առավոտյան արդնացավ թե չէ, կանչեց կնոջն ու պատվիրեց.

-Ինձ այլևս ծույլ չասես: Ողջ գիշեր աշխատել եմ:

Ասաց ու իրենից գոհ՝ պառկեց:

Հենց այդ ժամանակ պատուհանի մոտով անցնող հարեվանը մի կտոր գաթա դրեց լուսամուտի գոքին ու ասաց.

–Տեղիցտ վե՛ր կաց, մոտեցի՛ր լուսամուտին: Քեզ համար այնտեղ գաթա եմ դրել:

-Ի՜նչ ես ասում, ես այսոր տեղիցս չեմ շարժվելու, քանի որ ողչ գիշեր աշխատել եմ: Այսօր իմ հանգստյան օրն է:

2.Տրված բարդ բառերի առաջին բաղադրիչները փոխելով ստացիր նոր բարդ բառեր:
Հորդահոս – ջրհոս, սառնորակ – ցածրորակ, անուշահամ – քաղցրահամ, կենսագիր – ձեռագիր, կենսարան – բնակարան, զբոսանավ – սուզանավ, կարմրազգեստ – շրջազգեստ , գայլաձուկ – շնաձուկ:

3. Տրված բառերի վերջին բաղադրիչները փոխելով ստացիր նոր բառեր:
Բարձրախոս – բարձրորակ, դեղնակտուց – դեղնախտ, ջրաղաց – ջրաման, աշխարհամարտ – աշխարհագետ, ծովածոց – ծովախոզուկ, լեռնագնաց – լեռնագագաթ, սրբավայր – սրբապիղծ:

Գինեգործության մասին

Գինիները, որոնք ստացված չեն խաղողից տարբերակվում են բրնձի գինի և մրգատու գինիներ` սալոր, բալ, նուռ, հաղարջ և կտտկենի։Գինին արտադրվում է հազարավոր տարիներ շարունակ։ Հայտնի հնագույն գինու գործարանը 6,100 տարեկան Արենի-1 գինու գործարանն է Հայստանում։ Գինու ամենահին հայտնի հետքերից մեկը Վրաստանից է (մ.թ.ա. 6000), Իրան (մ.թ.ա. 5000 թվական) և Սիցիլիա (մ.թ.ա. 4000 թվական) չնայած դրան կան ապացույցներ այն մասին, որ նմանատիպ ալկոհոլային խմիչք ավելի վաղ առկա էր Չինաստանում (մ.թ.ա. 7000 թվական)։Գինին հասավ Բալկանյան թերակղզի մ.թ.ա. 4500 թ.-ին և օգտագործվում էր Հին Հունաստանում, Թրակիաում և Հռոմում։ Պատմության ընթացքում գինին օգտագործվել է իր հարբեցնող ազդեցության պատճառով։Գոյություն ունեն գինիների տարբեր դասակարգումներ։ Հայաստանում ընդունված է գինիները դասակարգել ըստ սպիրտի և շաքարի պարունակության։Կա տարածված կարծիք, որ գինու չափավոր օգտագործումը նվազեցնում է սրտանոթային համակարգի հիվանդությունների առաջացման ռիսկը, սակայն վերջին տարիներին տպագրված գիտական հետազոտությունները նման կապ չեն գտել։ Ալկոհոլը անգամ քիչ քանակներով օգտագործելու դեպքում բարձրացնում է որոշ տեսակի քաղցկեղների առաջացման ռիսկը։

Лори

Крепость Лори или Лоре расположена примерно в 5 км к северо-востоку от Степанавана, на левом берегу реки Дзорагет. Он был основан Давидом Анхогином, вероятно, в 1005-1020 годах. Расположенный на северном торговом пути, Лори был крупным торговым центром средневековой Армении. Он был связан торговыми путями с Ани, Двином, Дманиси, Тбилиси и другими городами. XI – XIII вв. было около 10 тысяч. житель. Пространство, заключенное в первой стене города (около 9 га), служило цитаделью.

Крепость Ори занимает площадь 35 гектаров, раскинулась на большом мысовидном плато на высоте 1490 м над уровнем моря, между Дзорагетом и его притоком Мисхана, глубокие ущелья которого сделали крепость недоступной с трех сторон. На относительно доступной стороне Цитадели, с северо-запада, находится стена длиной 214 м с последовательными круглыми башнями, единственный вход в крепость находится в северо-западном углу. Ширина ограды местами достигла 20 м, высота – 20-25 м. По всей длине забора был вырыт водяной ров. Примерно в 500 м к северо-западу от стены Цитадели протянулась городская стена, которая почти не сохранилась. Помимо естественных преград в ущельях цитадели были построены искусственные дамбы.

Դասարանական աշխատանք.1

1.Թվարկվածներից ո՞րը քիմիական երեւույթ չէ.
1) լուցկու այրվելը
2) կաթի թթվելը
3) օդի հեղուկանալը
4) դինամիտի պայթելը

2.
Ի՞նչ փոփոխության են ենթարկվում մոլեկուլները ֆիզիկական երեւույթների ընթացքում.
1) պահպանվում են
2) քայքայվում են
3) կիսվում են
4) միանում են

3.Գրի՛ր քո տանը և բնության մեջ հանդիպող ֆիզիկական և քիմիական երևույթի հինգական օրինակ:

4.Նշված երևույթներից որո՞նք են
ֆիզիկական, որոնք՝ քիմիական.
ա) երկաթի ժանգոտումը, քիմիական
բ) ջրի սառչումը, ֆիզիկական
գ) բենզինի այրումը, քիմիական
դ) ալումինի հալումը: ֆիզիկական

2.Ի՞նչ երևույթ է պատկերված .

Քիմիական

Ֆիզիկական

Ֆիզիկական

Ֆիզիկական և քիմիական

Օրացույցի ստեղծման պատմությունը

Առաջին օրացույցներն ստեղծվել են որպես կենսական անհրաժեշտություն եղանակի ցիկլային ու կանխատեսվող փոփոխությունների պայմաններում։ Նեբտա Պլայայում (ժամանակակից Եգիպտոսի տարածք) մեր թվարկությունից մոտավորապես 5 հազար տարի առաջ անասնապահ կիսաքոչվոր ցեղերի կողմից ստեղծվել է հավանաբար առաջին տարեկան «օրացուցային շրջանը», որում տարվա սկիզբը նշանակվել է Սիրիուս աստղի հայտնվելով։ Այդ օրացույցը ցեղերին օգնել է որոշել թե երբ պետք է սկսվի ու ավարտվի անձրևների սեզոնը, որը անապատային տարածքը վերածում էր անասունների արոտավայրի համար պիտանի փթթուն սավաննայի։ Մոտավորապես այդ ժամանակ էլ ժամանակակից Գերմանիայի տարածքում ստեղծվել է այսպես կոչված Գոզեկի շրջանը, որի հաշվարկան համար հիմք է ծառայել ձմեռային արևադարձը։

Սինոդիկ ամսվա միջին տևողությունը կազմում է 29,53059 օր։ Այդ պատճառով օրացուցային ամիսը պարունակում է 29 կամ 30 օր։ Լուսնային օրացույցներում տարվա տևողությունը հավասարեցվում է 12 ամսվա։ Դրան համապատասխան՝ լուսնային տարվա տևողությունը կազմում է 12 × 29,53059 = 354,36708 օր։ Օրացուցային տարում կարող է լինել 354 օր՝ սովորական տարի կամ 355 օր՝ նահանջ տարի։ Օրացուցային տարվա միջին տևողության և լուսնային տարվա տևողության հավասարեցման համար անհրաժեշտ է նահանջ տարիների ներդրման համակարգ։

Լուսնային տարին կապված չէ Արևի շուրջը Երկրի պտույտի հետ, այդ պատճառով ամեն տարի լուսնային օրացույցի և արևային օրացույցի տարբերությունը կազմում է 365,24222-354,36708 = 10,87514 օր։ Մոտավորապես 34 արևային տարին մեկ լինում է մեկ ավելորդ լուսնային տարի։

Լուսնի փուլերի փոփոխությունն ամենահեշտ դիտարկվող երկնային երևույթներից մեկն է։ Այդ պատճառով էլ բազմաթիվ ժողովուրդներ օգտագործել են լուսնային օրացույց։ Ժամանակի ընթացքում լուսնային օրացույցը դադարել է բավարարել բնակչության պահանջները, քանի որ երկրագործական աշխատանքները կապված են տարվա եղանակների հերթագայության, այսինքն՝ Արևի շուրջը Երկրի պտույտի հետ։ Դրա հետևանքով լուսնային օրացույցները, հազվադեպ բացառություններով, փոխարինվել են լուսնա-արևային կամ արևային օրացույցներով։

Լուսնային օրացույցի անհարմարություններից է նաև այն հանգամանքը, որ սինոդիկ ամսվա տևողությունն անընդհատ փոխվում է 29^d6^h15^m մինչև 29^d19^h12^m, ինչի պատճառը Լուսնի բավական բարդ շարժումն է ուղեծրով։

Ամսվա սկիզբը լուսնային օրացույցներում համընկնում է նեոմենիայի հետ (նորալուսնի առաջին հայտնվելը մայր մտնող արևի շողերում)։ Այդ երևույթը հեշտ է դիտարկվում, ի տարբերություն նոոալուսնի։ Նեոմենիան նորալուսնից հետ է մնում 2-3 օր։ Ընդ որում՝ այդ ժամանակի փոփոխությունը կախված է տարվա եղանակից, դիտման լայնությունից և սինոդիկ ամսվա ընթացիկ տևողությունից։ Դրա պատճառով հնարավոր չէ նույն օրացույցն օգտագործել տարբեր երկրներում։

Արևադարձային տարվա տևողությունը կազմում է 365,24220 տարի։ Օրացուցային տարին արևային օրացույցում պետք է կազմի 365 (սովորական տարի) կամ 366 օր (նահանջ տարի)։ Օրացուցային տարվա տևողությունն արևադարձային տարվա տևողությանը մոտեցնելու համար գործում է նահանջ տարիների համակարգը։

Հուլյան օրացույցում նահանջ տարիների ներմուծումը կատարվում է յուրաքանչյուր չորս տարին մի անգամ մեկ օր ավելացնելով։ 400 տարվա ընթացքում ավելացվում է հարյուր օր, իսկ տարվա միջին տևողությունը կազմում է 365,25 օր։ Այդպես տարվա միջին տևողությունը հուլյան օրացույցում 0,00780 օրով ավել է արևադարձային տարուց, ինչը 128 տարվա ընթացքում կուտակվում է և կազմում մեկ օրվա սխալ և գարնանային արևադարձի օրը խախտվում է։

Բազմիցս փորձեր են արվել զարգացնել հուլյան օրացույցը։ Նոր օրացույցը պետք է լիներ ավելի ստույգ և քիչ տարբերվել հուլյանից։ Գրիգորյան օրացույցում նահանջ տարիներն ավելացվում է գրեթե առանց փոփոխության. ավելացվել է մի կանոն, ըստ որի՝ նահանջ տարիներ են միայն դարավերջի այն տարիները, որոնց տարեթվի հարյուրյակների թիվը բաժանվում է չորսի առանց մնացորդի։ 400 տարվա ընթացքում լինում է 97 նահանջ տարի, իսկ տարվա միջին տևողությունը կազմում է 365,24250 օր։ Մեկ օրվա սխալ կուտակվում է մոտավորապես 3300 տարվա ընթացքում։

Հուլյան օրացույցի զարգացման մեկ այլ տարբերակ է նոր հուլյան օրացույցը, որում նահանջ տարիների հերթագայությունը նույնն է, բայց ավելացվել է լրացուցիչ կանոն, ըստ որի՝ նոր հուլյան օրացույցում յուրաքանչյուր 900 տարին մեկ հանվում է 7 օր։ Դարավերջի տարին համարվում է նահանջ, եթե նրա տարեթիվը 900-ի բաժանելիս մնացորդում ստացվում է 2 կամ 6։ Օրացույցի ցիկլը կազմում է 900 տարի, որի ընթացքում լինում է 218 նահանջ տարի։ Օրացույցի տարվա միջին տևողությունը կազմում է 365,24222 օր, ինչի արդյուքում մեկ օրվա սխալ կուտակվում է մոտավորապես 50 000 տարվա ընթացքում։