ՏԵՍՈՒԹՅՈՒՆ
Ճառագայթ և անկյուն
Ուղղի վրա գտնվող կետը ուղիղը բաժանում է երկու մասի, որոնցից յուրաքանչյուրը կոչվում է այդ կետից դուրս եկող ճառագայթ, իսկ կետը՝ ճառագայթներից յուրաքանչյուրի սկիզբ (կամ սկզբնակետ):
A կետը a ուղիղը բաժանում է երկու ճառագայթի: Կարևոր է տարբերել այդ ճառագայթներն իրարից: Այդ նպատակով ուղղի վրա վերցնենք ևս երկու կետ՝ B-ն և C-ն, և ճառագայթները նշանակենք համապատասխանաբար AB և AC:
Ուշադրություն
Առաջին տառով նշում են ճառագայթի սկզբնակետը, իսկ երկրորդ տառը ցույց է տալիս ճառագայթի ուղղությունը:
Վերևի նկարում երեք կետերից յուրաքանչյուրը կարող է դիտարկվել որպես ճառագայթի սկզբնակետ: Յուրաքանչյուր կետից՝ հակառակ ուղղություններով, դուրս են գալիս երկու ճառագայթներ և անվերջ շարունակվում:
Ուշադրություն
BC-ն և BA-ն նույն ճառագայթներն են (B սկզբնակետով), իսկ BC և AC ճառագայթները տարբեր են, չնայած որ ունեն որոշ ընդհանուր մաս:
Անկյունը երկրաչափական պատկեր է, որը կազմված է կետից և նրանից դուրս եկող երկու ճառագայթներից: Այդ ճառագայթները կոչվում են անկյան կողմեր, իսկ նրանց ընդհանուր սկզբնակետը՝ անկյան գագաթ:
Անկյունները, հիմնականում նշանակում են լատիներեն մեծատառերով, օրինակ՝∡KMN կամ հունարեն փոքրատառերով, օրինակ՝ α:
Ուշադրություն
Վերևի նկարում կարելի է դիտարկել∡KMN անկյունը կամ∡NMK անկյունը, բայց պետք է հիշել, որ գագաթը միշտ մեջտեղի տառն է:
Երբեմն անկյունները նշանակում են մեկ լատիներեն մեծատառով (որը ցույց է տալիս անկյան գագաթը): Անկյունը նշանակվում է նաև թվով կամ երկու լատիներեն փոքրատառերով (որոնք ցույց են տալիս անկյան կողմերը), օրինակ՝∡M, ∡1 կամ∡mn:
Վերևի նկարի՝ M ընդհանուր սկզբնակետով n և m ճառագայթները հարթությունը բաժանում են երկու մասի, որոնք կոչվում են անկյան ներքին և արտաքին տիրույթներ:
Անկյունից և նրա ներքին տիրույթից կազմված պատկերը ևս անվանում են անկյուն:
Հետևաբար, վերևի նկարի A և B կետերը չեն պատկանում∡M անկյանը, իսկ C, D և E կետերը պատկանում են ∡M անկյանը:
Եթե գծենք նույն սկզբնակետից դուրս եկող երկու ճառագայթներ, ապա ներքին տիրույթը կկազմի մի անկյուն (ներքևի նկարի α անկյունը), իսկ արտաքինը՝ մեկ ուրիշ (β-ն):
Եթե անկյան երկու կողմերը գտնվում են նույն ուղղի վրա, ապա այն կոչվում է փռված անկյուն:
Փռված անկյան դեպքում հարթությունը բաժանվում է երկու մասի, որոնցից ցանկացածը կարելի է համարել փռված անկյան ներքին տիրույթ:
Եթե ∡A անկյան գագաթից ներքին տիրույթում տանենք ճառագայթ, ապա այն կբաժանի անկյունը երկու այլ անկյունների:
Այս դեպքում կարևոր է հետևել անկյունների նշանակումներին: Հիմա մենք ունենք սկզբնական անկյունը և նրա երկու մասերը: Օրինակ՝ եթե գրենք այսպես՝∡A, ապա չի հասկացվի, թե որ անկյունը մենք նկատի ունենք: Այս դեպքում հարմար է օգտագործել անկյունների նշանակումները երեք լատիներեն մեծատառերի միջոցով՝∡CAB, ∡CAD, ∡DAB:
Առաջադրանք դասարանում ՝
1.
Նկարում OA, OB, OC և OD ճառագայթները դուրս են գալիս O ընդհանուր սկզբնակետից:
1.1 Ընտրիր անկյունը, որը չունի ընդհանուր կողմ∡AOD անկյան հետ.
- ∡BOC
- ∡BOD
- ∡COD
- ∡AOB
- ∡AOC
- այդպիսի անկյուն չկա
1.2Ընտրիր անկյունը, որի ներքին տիրույթը չունի ընդհանուր մաս (չհաշված կողմերը)∡BOC անկյան ներքին տիրույթի հետ:
- ∡BOD
- այդպիսի անկյուն չկա
- ∡AOB
- ∡AOD
- ∡AOC
- ∡COD
1.3. Քանի՞ անկյուն առաջացավ ∡AOD անկյան ներքին տիրույթում՝ հաշվելով նաև ∡AOD անկյունը:
Պատասխան` 6 անկյուն։
2.
 |
| G C M J F Y |
. 2.1 Ո՞ր կետերն են պատկանում CJ ճառագայթին:
- F
- M
- C
- Y
- J
- G
բոլորը
2.2 Ո՞ր կետերն են պատկանում CJ հատվածին:
- G
- F
- J
- M
- Y
- C
2.3. Ո՞ր կետերն են պատկանում FJ ճառագայթին:
- G
- M
- C
- Y
- J
- F
բոլորը
3. Ուղղի վրա գտնվող կետը ուղիղը բաժանում է երկու մասերի:
ա) Ինչպե՞ս է կոչվում դրանցից յուրաքանչյուրը.
- ուղիղ
- հատված
- ճառագայթ
- անկյուն
բ) Ուղղի վրա գտնվող կետը և առաջացած երկու մասերը կազմում են երկրաչափական պատկեր: Ինչպե՞ս է կոչվում այդ պատկերը.
- ներքին անկյուն
- փռված անկյուն
- ճառագայթ
- անկյան արտաքին տիրույթ
Առաջադրանք տանը- ներբեռնել դասագիրքը,
վարժ.8, 10, 13,
ա) AB և BA և AC և CA
բ) CB
BAC, BAD, CAD
Եվա Սմբատյան 